D u q we xitay démokratliri xu jintawgha xet yézip, wang léchü'enni wezipisidin élip tashlashni telep qilghan

Wang léchuen we nurbekrining pichirlishiwatqan körünüshi.

Amérikidiki öktichi xitaylar we xitay chong quruqluqidiki bezi dimokératik zatlar dunya Uyghur qurultiyi bilen birliship, xitay rehbiri xu jingtawgha wang léchü'enning wezipisini élip tashlashni telep qilip xet yazghan.

Xitay dölet re'isi xu jintawgha birleshme imzaliq ochuq xet élan qilip, Uyghur aptonom rayoni partkomining sékritari wang léchü'enni wezipisidin élip tashlashni telep qilish herikitini xitay démokratik herikitining aldinqi qatardiki shexsliridin tang bochyaw qatarliq kishiler qozghighan.

Tang bochiyaw, xu jintawgha yézilghan wang léchü'enni wezipisidin élip tashlash toghrisidiki ochuq xetke amérika we xitay chong quruqluqidiki bezi démokratik zatlardin bolup az dégende 250 ademning imza qoyghanliqi, imza qoyghanlar ichide tibetler we dunya Uyghur qurultiyidiki rehbiri zatlarning barliqini bildürdi.

Bu xet b d t ning nyu - yorktiki omumi qurultiyi shundaqla pétistburgdiki 20 dölet guruhining bashliqlar yighinigha qatnishidighan xu jintawning amérikidiki mezgilide élan qilin'ghan. Tang bochyaw wang léchü'enni wezipisidin élip tashlashni telep qilishtiki seweblerni chüshendürüp, wang léchü'enning 5‏ - iyuldiki ürümchi weqeside mes'uliyiti barliqini bildürdi. U mundaq deydu: "köpchilik buning noqul xenzular bilen Uyghurlar arisidiki ziddiyet emeslikini tonup yétishke bashlidi. Bu siyasi tüzümning muwapiq bolmasliqi peyda qilghan bir hadise. Bu tüzümde Uyghurlar bozek qilishqa uchridi. Netijide bu yuqiriqi yighishturuwalghili bolmaydighan aqiwetni keltürüp chiqardi. Buningdiki asasi mes'uliyetni noqul haldila xenzulargha artip qoyushqa bölmisa kérek. Bu yerdiki asasi mes'uliyet junggo kompartiyisining rehberliride, jonggu kompartiyisining rehberlik qatlimida xenzular we bashqa milletler bar. Lékin asasliqi xenzular. Shunga bu ish bizni bir xenzu bolush süpitide nahayiti azablidi. Biz ishni wang léchü'endin bashliduq."

Xitay kompartiyisi 5 ‏ - iyul weqesidin kéyin ürümchi sheherlik partkom sékritari li jini wezipisidin élip tashlighan bolsimu, lékin wang léchü'enni wezipisidin élip tashlash heqqidiki telep we chaqiriqlargha qulaq salmighan idi.

Wang léchü'en 5 ‏ - iyul weqesidin kéyin Uyghurlarning qarshiliqigha uchrapla qalmay Uyghur diyaridiki xitay köchmenlirining qarshiliqigha duch kelgen. Lékin bu ikki xelqning wang léchü'en'ge qarshi turishidiki sewebi oxshimaytti. Uyghurlar 5 ‏ - iyuldiki weqeni wang léchü'enning Uyghurlarni chetke qéqip, xitaylargha yar - yölek bolush siyasiti keltürüp chiqarghanliqini ilgiri sürse, ürümchidiki xitaylar uning 5‏ - iyuldiki weqede yéterlik qattiq qol bolmighanliqini tenqidligen idi.

Tang bochyaw bolsa " kishilik hoquqni qoghdash yalghuz adettiki hoquqni qoghdashla bolup qalsa bolmaydu. Kishilik hoquqni qoghdash öz millitining hoquqini qoghdash bolupla qalmay bashqa milletlerning hoquqini qoghdash shundaqla shexslerning hoquqini qoghdashni öz ichige élishi kérek. Buning ichide jonggo kompartiyisi hökümranliqidiki her qaysi oxshimighan rayonlarning hoquqigha hörmet qilip kérek," deydu.

Dunya Uyghur qurultiyi wang léchü'en heqqidiki imza toplash herikitini qollaydighanliqini bildürdi. Qurultay re'isi rabiye qadir xanim heriketning meqsidi wang léchü'enni jazalash bolsa, bu heriketni qollaydighanliqini, lékin uningda özining imzasi yoqluqi, qurultay rehberlik qatlimidiki zatlarning ichide uninggha imza qoyghanlar bolsa uni bilmeydighanliqini bildürdi.

Amérikining nyu york shehiridiki xitay démokratik pa'aliyetchisi tang bochyaw bu qétimqi heriket xitayning ichi we sirtidiki her xil küchlerning milli, jughrapiyilik we siyasi jehettiki chek chégridin halqip ötüp élip barghan tunji herikiti bolup hésablinidighanliqini bildürdi. U, imza qoyghanlar ichide dunya Uyghur qurultiydikiler, "shinjang"diki herbiyler, teptishler we nurghun xitaylarning barliqini eskertidu. U, "biz imza qoyghuchilarning ismini sélishturup, kishilerning öz ismini ishlettuq. Toplan'ghan imzalarning ichide béyjing uniwérsitétining proféssori shya yélyangning imzasi bar shundaqla memliket ichidiki nurghun teptish xadimlirining yazghan xéti bar. Yeni her qaysi sahelerdiki oxshimighan zatlarning imzasi toplandi. Uning sirtida yene shinjangdiki herbiyler shundaqla yene dunya Uyghur qurultiyidikilerning kolléktip imzasi we nurghun xenzularning imzasi bar" dep körsetti.

Tang bochyaw bu xetning xu jintawning qoligha tégish tegmeslikige bir néme déyelmeydighanliqi, lékin bolmidi, dégendimu xu jintawning etrapidiki kishilerning xewer tapidighanliqini, chünki bu xet xu jintaw amérikini ziyaret qiliwatqan mezgilde her qaysi metbu'at wasitilirida élan qilin'ghanliqi, xitayning amérikidiki elchixane we b d t organlirigha yollan'ghanliqini bildürdi.