Һәптилик хәвәрләр ( 26 - июлдин 1 - авғустқичә)

 Президент буш рабийә қадир ханим вә хитай демократлирини ақсарайда қобул қилип көрүшти

‏29 - Июл, сәйшәнбә күни, америка президенти җорҗ буш, уйғур миллий һәрикитиниң рәһбири вә дуня уйғур қурултийиниң рәиси рабийә ханим һәмдә вей җеңшиң, харрий ву қатарлиқ бир қисим хитай демократлирини ақсарайда қобул қилди.
 
Учришишта рабийә қадир ханим, хитай һөкүмитиниң бейҗиң олимпик йиғини һарписида уйғурларға қаратқан бастуруш сиясити, кишилик һоқуқ дәпсәндичиликлири һәққидә президент бошқа мәлумат бәргән һәмдә президент буштин хитай дөләт рәиси ху җинтав билән көрүшкәндә, уйғурлар мәсилисини оттуриға қоюшини тәләп қилған.

Бу, рабийә қадир ханимниң америка президенти җурҗ буш билән иккинчи қетимлиқ учришиши болуп, америка президенти җорҗ буш тунҗи қетим 2006‏ - йили чех җумһурийитиниң пайтәхти прага шәһиридә рабийә қадир ханимни қобул қилған иди.

Америка дөләт мәҗлиси авам палатаси тибәт вә уйғурлар һәққидә қарар мақуллиди

30 - Июл, америка авам палатасида хитай һөкүмитини кишилик һоқуқ дәпсәндичиликигә хатимә беришкә қистайдиған қарар мақулланған болуп, мәзкур қарарда, хитай һөкүмитиниң уйғур қатарлиқ милләтләргә қаритилған бастурушни дәрһал тохтитиши керәклики тәләп қилинған.

Қарарда мундақ дейилгән: “бейҗиң һөкүмити өз пуқралириға қаратқан кишилик һоқуқ дәпсәндичиликлирини дәрһал тохтитиши, тибәт вә уйғур хәлқигә қаратқан бастурушни вә судан вә берма һөкүмәтлирини қоллашни дәрһал тохтитиши керәк” дәп көрситилгән.

30 - Июл чаршәнбә күни америка авам палатасида мақулланған 1370 - номурлуқ қарар, 23 - июл авам палата әзаси ховард берман тәрипидин тонуштурулған болуп, 30 ‏ - июл америка авам палатасида авазға қоюлған һәмдә 1 - гә қарши 419 аваз үстүнлүки билән мақулланған.

Түркистан ислам партийисиниң баянатини хитай тәрәп рәт қилди

23 ‏ - Июл күни интернеттики ютуб торида, түркистан ислам партийиси намида бир баянат елан қилинған болуп, баянатта мәзкур тәшкилатниң хитайниң шаңхәй вә күнмиң шәһәрлиридә йүз бәргән аптобус партлашни өз үстигә алидиғанлиқи һәмдә хитайниң бейҗиң олимпикигә әҗәллик зәрбә беридиғанлиқи елан қилған иди.

Әмма, юқириқи баянатта оттуриға қоюлған пикирләрни, 26 - июл шәнбә күни хитай тәрәп инкар қилған болса, хитай дөләт бихәтәрлик министирлиқи бу һәқтә соралған соалларға җаваб беришни рәт қилди.

 Шаңхәй вә күнмиң сақчи идариси болса, баянатта дейилгән вәқәләрниң йүз бәргәнликини етирап қилған болсиму, лекин у вәқәләрдә олимпик яки террорлуққа алақидар пакит байқалмиғанлиқини билдүргән.

Кәчүрүм тәшкилати: хитай хәлқара җәмийәткә бәргән вәдилирини сақлимиди

Хәлқара кәчүрүм тәшкилати 29 - июл елан қилған "хитай хәлқ җумһурийити: олимпик тәтүр саниқи - вапа қилинмиған вәдиләр" намлиқ доклатта, хитайниң 2001 - йили кишилик һоқуқ хатирисини яхшилаш тоғрисида хәлқара олимпик комитетиға вә хәлқара җәмийәткә бәргән вәдилирини әмәлдә көрситиш дәриҗиси баһалап чиқилған болуп, доклатта, хитайниң бу җәһәтләрдә пәқәт илгириләш һасил қилмиғанлиқи көрситилгән.

 Доклатта мундақ дейилгән: "әпсуски, 2008 - йили 1 - апрел хәлқара кәчүрүм тәшкилати елан қилған олимпик тәтүр саниқи һәққидики доклаттин кейин, хитай һөкүмитиниң бәргән вәдилириниң әмәлгә ешиши җәһәттә һечқандақ илгириләш болмиди. Пәқәт изчил түргә тутқун қилиш садир болуп турди."

Доклатта һазир хитай түрмисигә қамалған барлиқ виҗдан мәһбуслирини қоюветиш, сақчиларниң дәвагәрләрни, кишилик һоқуқ паалийәтчилирини, олимпик учун тазилаш һәрикити сүпитидә өз мәйличә тутқун қилишидин тосуш, өлүм җазаси берилгәнләрниң толуқ ройхетини елан қилиш, хитай вә хәлқара мухбирларға әркин хәвәр бериш муһити яритиш қатарлиқ тәклипләр берилгән.

Америкида "олимпиктин 9 күн бурун" намлиқ ахбарат елан қилиш йиғини өткүзүлди

30 ‏ - Июл чаршәнбә күни америкиниң хәлқаралиқ диний әркинлик комитети, "олимпиктин 9 күн бурун" намида ахбарат елан қилиш йиғини өткүзди. Йиғинда америкиниң инсан һәқлири хизмитигә мәсул палата әзалири вә америкида паалийәт елип бериватқан инсан һәқлири паалийәтчилири қатнашти.

 Йиғинда, тибәт, уйғур вә фалунгуң муритлириниң изчил зәрбигә учрап келиватқанлиқи тәкитлинип, хитай һөкүмити, инсан һәқлири мәсилисидә йәнә бир қетим агаһландурулди.

Йиғинда америка палата әзалиридин кристопфер смис, шела җексон ле ханимлар сөз қилди. Кристопһер смис мундақ деди: "хитай олимпик вәдисидә турмиди. Олимпика 9 күн қалған мушу күнләрдиму, тибәтлик раһиблар, уйғур мусулманлар, фалунгуң вә христиан муритлири йәнила зулум чекиватиду. Зулум башқа сәвәбтин әмәс, пәқәтла олимпик сәвәбидин селинмақта."

Бу йиғинға уйғур миллий һәрикитиниң рәһбири рабийә қадир ханим, хитай демокиратчилиридин яң җйәнли қатарлиқ бир түркүм хитайға қарши өктичи рәһбәрләр қатнашти вә йиғинда сөз қилди.

Даирилири йеқинда үрүмчидә бихәтәрлик тәкшүрүшни күчәйткән

Йәрлик һөкүмәт даирилири йеқинда үрүмчи шәһәр ичидики барлиқ аммиви аптобус линийилиридә бихәтәрлик тәкшүрүшни күчәйткән болуп, мухбиримизниң йәрлик орунлардин игилишичә, үрүмчидики һәр бир аптобус һәм аптобус бекәтлиригә мәхсус тәкшүргүчи хадимлар қоюлған, улар һәтта һәр бир бекәттә аптобусқа чиққан йолучиларниң сомкилирини ечип тәкшүрмәктә икән.

Ашкарилишичә, бу хил тәкшүрүш усули шәһәр аһалисиниң нормал турмуш тәртипигә нурғун қулайсизлиқларни туғдурған болуп, нәтиҗидә тәкшүргүчи хадимлар билән йолучилар арисида җедәл - маҗраларму келип чиққан.

Униңдин башқа уйғур илидики хитай ахбарат вастилириниң хәвәр қилишичә, йәрлик һөкүмәт даирилири үрүмчи шәһиридики барлиқ аммиви көңүл ечиш сорунлирида қаттиқ тәкшүрүш елип беришни йолға қойған болуп, бу орунларға киргүчиләрниң сомка вә янчуқлири толуқ тәкшүрүлидикән.

Буниң алдида хитай даирилири уйғур елидики 13 асаслиқ айродромларда бихәтәрлик тәкшүрүшини күчәйткән иди. Даириләр буни бейҗиң олимпикиниң бихәтәр өтүши үчүн елинған тәдбир дәп чүшәндүрмәктә.