Kanada bash ministiri olimpik musabiqisige qatnashmaydighanliqini qayta tekitlidi

Kanada bash ministiri stéphén harpér, yaponiediki 8 dölet yighinida bush we xular bilen birge.

 Yéqinda amérika prézidénti bush bilen fransiye prézidénti nikolas sarkoziy béyjing olimpik musabiqisige qatnishidighanliqini élan qilghandin kéyin, kishiler stéphén harpérningmu xitayning iqtisadi bésimlirigha bash égip, olimpik musabiqisining échilish murasimigha qatnishishi mumkinchilikini ilgiri sürgen idi.

Xitaygha bérilgen agahlandurush

Kanada bash ministiri stéphén harpér olimpik musabiqisige qatnishish mesiliside her tereptin bésimgha uchrighan bolsimu, emma u,aldinqi heptide özining béyjing olimpik musabiqisining échilish murasimigha qatnishish pilanining yoqluqini qayta eskertti. U : "méning béyjing olimpik musabiqisining échilish murasimigha qatnishish pilanim yoq. Men xitay hökümitini bizning bu signallirimizgha jiddiy mu'amile qilishqa dewet qilimen.Olimpikning harpisida xitayning kishilik weziyiti barghanséri kishini endishige salmaqta," dédi.

Stéphén harpérning bu qarari kishilik hoquq teshkilatlirining qollishigha érishti. Emma kanadadiki öktichi partiye bolghan libéral partiyisi, stéphén harpérning bu qararining kanada xitay munasiwetlirige ziyan yetküzidighanliqini ilgiri sürdi.Libéral partiyisi kanadadiki xitaygha mayil siyaset yürgüzüp kelgen siyasiy partiye.Libéral partiyisining bayanatchisi,parlamént ezasi bob ra'é stéphén harpérning qararining nazuk bir mezgilde turuwatqan kanada ‏ - xitay munasiwetlirige selbiy aqiwetlerni élip kélidighanliqini tekitlep: "stéphén harpérning xitaygha tutqan pozitsiyisi soghuq munasiwetler urushi dewridiki pisxikini eslitidu. Bu qarar kanada ‏ - xitay munasiwetlirige selbiy tesir körsitipla qalmastin, eksiche kishilik hoquqni yaxshilashqimu héchqandaq yardimi bolmaydu. Hetta bu heriket kanadagha bedel tölitidu," dédi. U sözide xitay da'irilirining, kanadagha qarita iqtisadi kozurni ishqa sélishi mumkinchilikini eskertti.

Döletler munasiwiti köp qirliq bolidu

Kanada soda ministiri micha'él forti'ér libéral partiyining bu qarashlirini ret qildi we stéphén harpérning béyjing olimpik musabiqisining échilish murasimigha qatnashmasliqi bilen kanada ‏ - xitay munasiwetlirige ziyan yetmeydighanliqini,döletler munasiwitining murekkep bolidighanliqini tilgha élip: "eger bash ministir olimpik musabiqisining échilish murasimigha qatnashmisa, kanada‏ - xitay munasiwetlirige ziyan yétidu,dep qaralsa, bu balilarche qarashtin bashqa nerse emes," dédi.

Stéphén harpér xitayning nachar kishilik hoquq xatirisini ashkara tenqidlesh pozitsiyisini qollinip kelgen bolup, ilgiri u xitay bilen bolghan soda üchün kishilik hoquqni qurban qilishqa bolmaydighanliqini bildürgenidi. Uning xitay da'irilirining kishilik hoquq xatirisige tutqan qattiq meydani kanada ‏ - xitay soda munasiwetlirige selbiy tesir körsitishi mumkin,dep qaralghan bolsimu, yéqinda élan qilin'ghan,kanada soda sahesidiki bir doklatta,kanada ‏ - xitay munasiwitide kop tekitlen'gen kishilik hoquq mesilisining ikki dölet otturisidiki sodining éshishigha tesir körsetmigenliki tilgha élin'ghan. Kanada soda ministirining bildürüshiche, kanadaning xitaygha qilghan bu yilqi éksporti %29 ashqan. Kanada ‏ - xitay otturisidiki soda, kanadagha paydisiz qizil reqemdin soda tengpungluqigha qarap yüzlen'gen.

Xitay da'irilirining herikiti bir ‏ - birige zit

Xitay metbu'atliri, stéphén harpérning béyjing olimpik musabiqisining échilish murasimigha qatnashmasliq qararigha nisbeten eyiblesh pozitsiyisi tutti. Xitayning hökümet metbu'atida élan qilin'ghan, stéphén harpér qattiq tenqid qilin'ghan bir maqalide, " harpér xata yolda dawam qiliwatidu. U xitay hökümiti bilen munasiwetni ongshaydighan yaxshi pursetni qoldin bérip qoydi. U soghuq munasiwetler urushi mezgilidiki ang bilen xitay dölitige mu'amile qiliwatidu" dep yézilghan bolsa, xitay tashqi ishlar ministirliqining bayanatchisi, olimpik musabiqisining échilish murasimigha, dölet bashliqlirini emes, peqet her qaysi döletlerning olimpik komitétlirini teklip qilghanliqini ilgiri sürdi.

Emma kanadaning k t w téléwiziyisi, olimpikning waqti yéqinlap qalghan bolsimu, xitay da'irilirining musabiqining échilish murasimigha,gherb döletliri rehberlirining qatnishishini qolgha keltürüsh herikitini dawam qiliwatqanliqini, kanada ‏ - xitay rehberliri yaponiyide ayrim körüshkende, xu jintawning stéphén harpérgha kanadaning béyjing olimpik musabiqisini qollighanliqigha rehmet éytqanliqini xewer qildi.

Buningdin ilgiri, en'giliye bash ministiri gordon brown bilen gérmaniyining bash ministiri mérkél xanim béyjing olimpik musabiqisining échilish murasimigha qatnashmaydighanliqini bildürgenidi. Kanada metbu'atliri, yawropa parlaméntining re'isi hans gert pottering ependiningmu béyjing olimpik musabiqisining échilish murasimigha qatnashmaydighanliqini xewer qildi.