“кәлгүси 10 йил” намлиқ китабта хитайниң кәлгүсидә чоң бир кризистқа дүч келидиғанлиқи оттуриға қоюлди

“кәлгүси 10 йил” намлиқ китабта хитай хәлқаралиқ мунасивәтләрдә дүч келидиған қийинчилиқ вәзийәтләр тоғрисида тохталған вә хитайниң упуқта көрүнгән чоң бир кризистқа дүч келишкә мәҗбур болидиғанлиқини тәкитлигән.

319 Бәтлик бу китабта кәлгүси 10 йил ичидә дуняда йүз бериш еһтимали болған бәзи муһим пикир - қарашлар оттуриға қоюлған. Оқурмәнләрниң әң көп алқишиға еришкән бу китабта, җорҗ фредмен һәм ахбарат саһәсидә, һәм академик вә сияси саһәләрдә оттуриға қойған тарихи мәлуматлири, кәлгүсигә нисбәтән оттуриға қойған пәрәзлири вә анализлири билән кәлгүсидики 10 йилда дуняда йүз бериш еһтимали болған муһим вәқәләр вә мәсилиләрни оқурмәнләрниң диққитигә суниду.

Җорҗ фредмен буниңдин илгири нәшр қилинған “кәлгүси 100 йил” дегән китабида, хитайниң кәң түрдә вә һәр тәрәплимә бир ички кризистқа дүч келидиғанлиқини вә 2020 - йилиғичә парчилинип кетидиғанлиқини илгири сүргән болуп, “кәлгүси 10 йил” намлиқ китабтиму хитай хәлқаралиқ мунасивәтләрдә дүч келидиған қийинчилиқ вәзийәтләр тоғрисида тохталған вә хитайниң чоң бир кризистқа дүч келишкә мәҗбур болидиғанлиқини тәкитлигән.

Җорҗ фредмен бу китабта кәлгүсидики10 йил ичидики өзгиришләргә қарита һәйран қаларлиқ пәрәз вә пикирләрни оттуриға қоюш билән биргә өтмүштики 100 йилниң тарихини юрутуп бериду.

Бу китабта, дуня вәзийити тоғрисида тохтилип, америка - исраилийә мунасивәтлириниң түп йилтизидин өзгириши, америка билән иран мунасивәтлириниң яхшилинишқа қарап йүзлиниши, иран билән түркийә оттурисидики риқабәтләр, русийә билән германийә мунасивәтлириниң йеқинлишиши шундақла хитай билән һиндистан оттурисидики риқабәтләр, хитай билән японийә мунасивәтлири, икки дөләтниң күч тәңпуңлиқи вә риқабити тоғрисида тәпсилий тохталған.

Кәлгүси 10 йилда хитайниң ички вәзийити өзгириду

Китабта хитай билән японийә оттурисидики күч тәңпуңлуқи тоғрисида тохтилип мундақ дейилгән: “30 йилдин буян хитай билән японийә оттурисидики мунасивәтләр һәр икки дөләтниң америка билән болған мунасивәтлиридин қалсила иккинчи қатарда болди. Америка бу икки дөләт билән пайдилиқ мунасивәт йүргүзүп райондики тәңпуңлуқни сақлап кәлди, әмма кәлгүси 10 йилда бу мунасивәтләр өзгириду. Алди билән хитайниң иқтисадий мәсилилири дуня билән болған мунасивәтлирини өзгәртиду вә дөләтниң ички вәзийитини өзгәртивитиду, хитай асия тинч окян вә дуня сода базарлириға кириш үчүн башқа дөләтләрниң ишәнчисигә еришишкә еһтияҗлиқ болған тәқдирдә, хитайда дуня билән мунасивитини кисип ташлиялмайдиған чоңқур мунасивәтләр йилтиз тартиду.

Хитай кәлгүси 10 йил ичидә иқтисади тәрәққиятини ашуруштин көпрәк бихәтәрлик тәдбирлири билән мәшғул болиду

Китабта йәнә кәлгүси 10 йилда хитай вә японийиниң асияда биринчи күч болалмайдиғанлиқини вә хитай иқтисади күчини ашуруштин бәкрәк бихәтәрлик билән мәшғул болидиғанилиқини тәкитләп мундақ дейилгән : кәлгүси 10 йилда хитайму вә японийиму асиядики биринчи күч болуп оттуриға чиқалмайду, хитайниң иқтисади мөҗизлириму өтүп кетиду вә хитай тиз тәрәққий қилишниң орниға муқимлиқини қоғдашқа көпрәк әһмийәт бериду. японийә күчини ашурғансери деңиз армийисиниму күчләндүрүш керәк болиду. Деңиз күчиниң ешишиға қарши чиқиш америкиниң асаси принсиплири, әмма америка бу мәсилә сәвәбидин японийә билән 1941 - йилдикигә охшаш уруш қилмайду. Шуниң үчүн күчлүк вә хирслиқ бир японийә билән яхши өтүш үчүн бир истиратегийә түзүш керәк болиду. японийигә нисбәтән америка истиратеـгийисиниң түнҗи қәдимидә хитайниң парчилинишини қолға кәлтүрүш керәк болиду. Чүнки хитай қанчилик аҗизлиса японийә шүнчилик һәрикәт қилишта әркин болиду. японийә күчлүк болуп оттуриға чиқса, хитай аҗизлиса корийәликләрниң америкиға һазирқидин көп еһтияҗи болиду. Әлвәттә корийә - америка мунасивәтлири мәвҗут, шу сәвәбтин бу мунасивәтни техиму кәң түрлүк елип барғанда, японийә вә хитай үчүн җиддий бир мәсилә көрүлмәйду.

Кәлгүси 10 йил ичидә хитайниң ички бихәтәрлик тәдбирлирини күчәйтиштин башқа чариси қалмайду

Китабта кәлгүси 10 йил җәрянида хитай дүч келидиған мәсилиләрни оттуриға қоюп мундақ йезилған: кәлгүси 10 йил ичидә хитайниң ички бихәтәрлик тәдбирлирини ашуруштин башқа чариси қалмайду. Кәлгүси 10 йилда тәкитләшкә тегишлик нуқта шуки, хитай ички мәсилилири билән қийин әһвалда қалиду, рәқип күчләр билән тәң туруш үчүн диққәт билән хизмәт ишләйду. Кәлгүси 10 йилда хитай деңиз армийиси, америка деңиз армийисини хитай әтрапидики деңиздин узақлаштуралмайду. японийә вә америкилиқларниң нийәт - мәқсәтлиригә қаттиқ гуман билән қарайду.

Китабниң аптори җорҗ фредмен дуняға мәшһур хусуси истихбарат ширкити STRATFOR шеркитиниң қурғучиси вә анализчиси. Ахбаратчи дәп тонулған җорҗ фредменниң “кәлгүси 100 йил” қатарлиқ алтә парчә китаби вә дөләт бихәтәрлик, гиополитик вә истихбарат саһәләрдә йезилған көплигән илмий тәтқиқат қиммитигә игә мақалилири елан қилинған.

Түркийә мармара университети оқутқучиси доктор аблимит авшар бу һәқтә тохтилип, хитайниң һазирқи әң муһим вәзиписи һазирқи һакимийәтни қандақ елип меңиштин ибарәт болуп, ишчилар, деһқанлар вә байлар оттурисдики иқтсади тәңпуңлуқни сақлиялмиған вә иҗтимаи, сияси вә иқтисади характерлик мәсилиләрни баравәрлик ичидә һәл қилалмиған тәқдирдә, һакимийәт хәлқниң қоллишидин мәһрум қалидиғанлиқини вә һакимийитиниң вәйран болидиғанлиқини ипадилиди.