“Kelgüsi 10 yil” namliq kitabta xitayning kelgüside chong bir krizistqa düch kélidighanliqi otturigha qoyuldi

“Kelgüsi 10 yil” namliq kitabta xitay xelq'araliq munasiwetlerde düch kélidighan qiyinchiliq weziyetler toghrisida toxtalghan we xitayning upuqta körün'gen chong bir krizistqa düch kélishke mejbur bolidighanliqini tekitligen.

319 Betlik bu kitabta kelgüsi 10 yil ichide dunyada yüz bérish éhtimali bolghan bezi muhim pikir - qarashlar otturigha qoyulghan. Oqurmenlerning eng köp alqishigha érishken bu kitabta, jorj frédmén hem axbarat saheside, hem akadémik we siyasi sahelerde otturigha qoyghan tarixi melumatliri, kelgüsige nisbeten otturigha qoyghan perezliri we analizliri bilen kelgüsidiki 10 yilda dunyada yüz bérish éhtimali bolghan muhim weqeler we mesililerni oqurmenlerning diqqitige sunidu.

Jorj frédmén buningdin ilgiri neshr qilin'ghan “Kelgüsi 100 yil” dégen kitabida, xitayning keng türde we her tereplime bir ichki krizistqa düch kélidighanliqini we 2020 - yilighiche parchilinip kétidighanliqini ilgiri sürgen bolup, “Kelgüsi 10 yil” namliq kitabtimu xitay xelq'araliq munasiwetlerde düch kélidighan qiyinchiliq weziyetler toghrisida toxtalghan we xitayning chong bir krizistqa düch kélishke mejbur bolidighanliqini tekitligen.

Jorj frédmén bu kitabta kelgüsidiki10 yil ichidiki özgirishlerge qarita heyran qalarliq perez we pikirlerni otturigha qoyush bilen birge ötmüshtiki 100 yilning tarixini yurutup béridu.

Bu kitabta, dunya weziyiti toghrisida toxtilip, amérika - isra'iliye munasiwetlirining tüp yiltizidin özgirishi, amérika bilen iran munasiwetlirining yaxshilinishqa qarap yüzlinishi, iran bilen türkiye otturisidiki riqabetler, rusiye bilen gérmaniye munasiwetlirining yéqinlishishi shundaqla xitay bilen hindistan otturisidiki riqabetler, xitay bilen yaponiye munasiwetliri, ikki döletning küch tengpungliqi we riqabiti toghrisida tepsiliy toxtalghan.

Kelgüsi 10 yilda xitayning ichki weziyiti özgiridu

Kitabta xitay bilen yaponiye otturisidiki küch tengpungluqi toghrisida toxtilip mundaq déyilgen: “30 Yildin buyan xitay bilen yaponiye otturisidiki munasiwetler her ikki döletning amérika bilen bolghan munasiwetliridin qalsila ikkinchi qatarda boldi. Amérika bu ikki dölet bilen paydiliq munasiwet yürgüzüp rayondiki tengpungluqni saqlap keldi, emma kelgüsi 10 yilda bu munasiwetler özgiridu. Aldi bilen xitayning iqtisadiy mesililiri dunya bilen bolghan munasiwetlirini özgertidu we döletning ichki weziyitini özgertiwitidu, xitay asiya tinch okyan we dunya soda bazarlirigha kirish üchün bashqa döletlerning ishenchisige érishishke éhtiyajliq bolghan teqdirde, xitayda dunya bilen munasiwitini kisip tashliyalmaydighan chongqur munasiwetler yiltiz tartidu.

Xitay kelgüsi 10 yil ichide iqtisadi tereqqiyatini ashurushtin köprek bixeterlik tedbirliri bilen meshghul bolidu

Kitabta yene kelgüsi 10 yilda xitay we yaponiyining asiyada birinchi küch bolalmaydighanliqini we xitay iqtisadi küchini ashurushtin bekrek bixeterlik bilen meshghul bolidighaniliqini tekitlep mundaq déyilgen : kelgüsi 10 yilda xitaymu we yaponiyimu asiyadiki birinchi küch bolup otturigha chiqalmaydu, xitayning iqtisadi möjizlirimu ötüp kétidu we xitay tiz tereqqiy qilishning ornigha muqimliqini qoghdashqa köprek ehmiyet béridu. Yaponiye küchini ashurghanséri déngiz armiyisinimu küchlendürüsh kérek bolidu. Déngiz küchining éshishigha qarshi chiqish amérikining asasi prinsipliri, emma amérika bu mesile sewebidin yaponiye bilen 1941 - yildikige oxshash urush qilmaydu. Shuning üchün küchlük we xirsliq bir yaponiye bilen yaxshi ötüsh üchün bir istiratégiye tüzüsh kérek bolidu. Yaponiyige nisbeten amérika istiratéـgiyisining tünji qedimide xitayning parchilinishini qolgha keltürüsh kérek bolidu. Chünki xitay qanchilik ajizlisa yaponiye shünchilik heriket qilishta erkin bolidu. Yaponiye küchlük bolup otturigha chiqsa, xitay ajizlisa koriyeliklerning amérikigha hazirqidin köp éhtiyaji bolidu. Elwette koriye - amérika munasiwetliri mewjut, shu sewebtin bu munasiwetni téximu keng türlük élip barghanda, yaponiye we xitay üchün jiddiy bir mesile körülmeydu.

Kelgüsi 10 yil ichide xitayning ichki bixeterlik tedbirlirini kücheytishtin bashqa charisi qalmaydu

Kitabta kelgüsi 10 yil jeryanida xitay düch kélidighan mesililerni otturigha qoyup mundaq yézilghan: kelgüsi 10 yil ichide xitayning ichki bixeterlik tedbirlirini ashurushtin bashqa charisi qalmaydu. Kelgüsi 10 yilda tekitleshke tégishlik nuqta shuki, xitay ichki mesililiri bilen qiyin ehwalda qalidu, reqip küchler bilen teng turush üchün diqqet bilen xizmet ishleydu. Kelgüsi 10 yilda xitay déngiz armiyisi, amérika déngiz armiyisini xitay etrapidiki déngizdin uzaqlashturalmaydu. Yaponiye we amérikiliqlarning niyet - meqsetlirige qattiq guman bilen qaraydu.

Kitabning aptori jorj frédmén dunyagha meshhur xususi istixbarat shirkiti STRATFOR shérkitining qurghuchisi we analizchisi. Axbaratchi dep tonulghan jorj frédménning “Kelgüsi 100 yil” qatarliq alte parche kitabi we dölet bixeterlik, gi'opolitik we istixbarat sahelerde yézilghan köpligen ilmiy tetqiqat qimmitige ige maqaliliri élan qilin'ghan.

Türkiye marmara uniwérsitéti oqutquchisi doktor ablimit awshar bu heqte toxtilip, xitayning hazirqi eng muhim wezipisi hazirqi hakimiyetni qandaq élip méngishtin ibaret bolup, ishchilar, déhqanlar we baylar otturisdiki iqtsadi tengpungluqni saqliyalmighan we ijtima'i, siyasi we iqtisadi xaraktérlik mesililerni barawerlik ichide hel qilalmighan teqdirde, hakimiyet xelqning qollishidin mehrum qalidighanliqini we hakimiyitining weyran bolidighanliqini ipadilidi.