Xu jintaw otturigha qoyghan “Medeniyet islahati”ni jang chünshen ghuljida bashlidi

Sén'gaporda chiqidighan “Seherlik gézit” bügün “Ghulja uchurliri” dep atap bir xewer élan qildi. Uningda bayan qilinishiche, xitay hazir yéngi chégrada dini'i pa'aliyetlerge yenimu ilgirilep zerbe bérishke bashlighan. Xitay diniy pa'aliyetlerge zerbe béridighan bu herikitini ghulja shehiridiki döngmehelle dégen mehellidin bashlighan. Xitay hökümiti bu siyasiy heriket arqiliq az sanliq millet ayalliridiki we yashlardiki diniy angni ajizlashturup, aldi bilen mushu mehellidiki erebche kéyim kéyidighan, bomba saqal qoyidighan tüsni pütünley közdin ghayip qilishni nishanlighan. Xewerde éytilishiche, xitay hazir Uyghur yurtlirida élip béirwatqan bundaq siyasiy heriket chet'ellerde yaman tesir peyda qilmaqta.

Buningdin burun, uchur wastiliri ghulja sheherlik hökümetning intérnét tor bétide élan qilghan höjjetning mezmunigha asasen, xitay hazir bölgünchilikke qarshi turush, muqimliqni saqlash dégen nam bilen ghulja shehiride yerlik xelqning diniy étiqadigha zerbe bermekte dep xewer qilghan idi. Bu xewerdin erkin asiya radi'osimu neqil alghan.

Uningdin burun xitayning sumurgh téléwiziyisi, xitayning yéngi chégra aptonom rayonluq partkomi 11 - ayning 23 - küni ürümchide saqchi bashliqliri yighini échip, bu Uyghur aptonom rayonigha xitay ölkiliridin yéngidin 5 ming neper eng zamaniwiy qorallan'ghan we alahide terbiyilen'gen saqchi yötkep kelgenlikini, buningdin kéyin bu alahide saqchi qisimliri yéngi chégrada asasliq qoralliq saqchi bolidighanliqini jakarlighan idi.

Bügün kommunist xitayning organ géziti bolghan “Xelq géziti” yéngi chégra heqqide élan qilghan xewiride, yéngi chégra jama'et xewpsizlik nazariti hazir Uyghur yurtlirida yene bir “Qattiq zerbe bérish” herikitini bashlidi, bu herikette pütün jama'et xewpsizlik séstimisi birdek heriketke keldi, hazir birlikke keltürülüp bolghan bu saqchi qisimliri bölgünchi we térrorchilarni aldin bayqap qattiq zerbe bérish, muqimliqni saqlash herikitige kiriship ketti dep bayan qildi.

Bügün “Dowéy tor géziti” yene, xitay hökümitining yéngi chégrada diniy angni ajizlashturidighan siyasiy heriket qozghighanliqini qaytidin xewer qildi. Uningda, xitay hökömiti hazir Uyghurlarning diniy éngini ajizlashturush üchün, 1944 - yili qozghilang partlap, sherqi türkistan jumhuriyiti qurulghan ghulja shehiride, medeniyet islahati dégen nam bilen qattiq zerbe bérish herikiti élip bériwatidu؛ xitay gerche bu rayonda Uyghurche milliy angni ajizlashturush üchün, alliqachan qazaq aptonom oblasti tess qilghan bolsimu, lékin xitay hökümiti hazirgha qeder bu rayondiki Uyghurlargha xitayche angni singdürelmidi؛ belki Uyghurlar bu sheherde 1997 - yili yene bir chong qozghilang kötürdi؛ bundaq ehwal astida, yéngi emeldar jang chünshen yumshaq we qattiq wastini teng qollinidighan siyaset yüzgüzüwatidu dep bayan qildi.

Bügün bu heqte qozghalghan munazirilerning biride, sowét ittipaqi wén'gériyiliklerning öz ana tilida sözlishishini, honche en'eniwéy kéyim kéyishini cheklidi. Gomindang teywendiki yerlik teywenliklerning öz ana tilida sözlishishini, teywenche naxsha éytishini cheklidi. Xitay kommunist hökümiti yéngi chégrada qosh tilliq ma'arip dégen nam bilen Uyghurlarning ana tilini cheklidi. Hazir yene ulardiki diniy angni ajizlashturush üchün, ularni erebche kéyim kéyding, saqal qoydung dep eyibleshke bashlidi. Tibettimu su qurulush élip bérish dégen nam bilen, tibetlerni yurtliridin qarliq taghlargha qoghlashqa bashlidi. Buning hemmisi chong milletchilik, dep körsitildi.

Yene bir obzorda, xu jintaw “Medeniyet islahati”élip bérishni oturigha qoyghan idi, jang chünshen uni ghuljida ijra qildi, xu jintawning medeniyet islahati dégini yalghan gep idi, bu yalghan gepni jang chünshen xitay ölkiliridin yötkep kelgen eng zamaniwéy qorallan'ghan saqchi qisimlirigha tayinip, Uyghurlarche diniy ang we tüslerni özgetidighan heriketke aylanduruwaldi. U, jenubtiki chiriye nahiyisdimu, xuddi “Yer shari waqit géziti” bayan qilghandek, Uyghur tilida ders ötüshni emeldin qaldurushqa bashlidi. Xitay merkizi komitéti jang chünshenni yéngi chégragha sékritar qilip belgiligendila, xongkong ziyaliyliri uni qoy térisige oriliwalghan chil böre dep teswirligen idi.