Дуня уйғур қурултийи мең җйәнҗуниң қәшқәрдә муқимлиқни тәкитлигинигә инкас қайтурди

Радиомизға ианә қилинған бу сүрәттә, хитай қораллиқ сақчилириға қилинған һуҗум йүзбәргән қәшқәр шәһириниң али меһманханисиниң партилитиветилгән алди ишики алдида чарлаш елип бериватқан хитай сақчилири вә бир сайаһәтчиниң көрүнүши.

Хитайниң тәңритағ ториниң хәвәр қилишичә, хитайниң дөләт ишлири кабинетиниң әзаси, хитай җамаәт хәвпсизлик министири мең җйәнҗу, 24-апрел қәшқәргә хизмәт тәкшүрүшкә кәлгинидә, айропиландин чүшүпла, уйғурлар зич олтурақлашқан қәшқәр конашәһәр райониға келип, һейтгаһ җамаәси қатарлиқ мәсчитләрни, уйғур мәһәллилири, базарлири һәм дөләтбағ сақчиханиси қатарлиқ җайларда хизмәт тәкшүргән. Мең җйәнҗу қәшқәрдики һәрқайси сақчиханиларға барғинида, қәшқәрдә йеңидин көпийиватқан көчмә нопуслар хизмитини яхши ишләп, қәшқәрдә җәмийәт муқимлиқини күчәйтишни алаһидә тәкитлигән.

Хитай вәзийитини көзәткүчиләрниң қаришичә, қәшқәр уйғурлар зич олтурақлашқан шундақла хитай һөкүмитигә қарши наразилиқ һәрикәтлири көп қетим йүз беридиған җай болуп, 2008-йилдики сәмән йоли вәқәси, яманяр вәқәси, 2010-йили 11-айдики хитай көчмәнлириниң өлтүрүлүши қатарлиқ вәқәләр йүз бәргән. Мең җйәнҗуниң бу қетим қәшқәргә келиши һәм қәшқәрдә җәмийәт муқимлиқини алаһидә тәкитлиши, 19-апрел күни қәшқәрдә йүз бәргән бир нәпәр уйғурниң 6 хитайни пичақ билән яриландуруп, сақчилар уни тутмақчи болғинида өзини өлтүрүвелиш вәқәсидин кейингә тоғра кәлгән.

Өткән һәптә қәшқәрдә бир нәпәр уйғурниң кочида кетиватқан хитай пуқралириға пичақ билән һуҗум қилиш вәқәси йүз бәргәндин кейин, қәшқәрниң йәкән наһийисидин радиомиз зияритини қобул қилған бир уйғур сақчиси өзлириниң һәр күни хитай сақчилар билән бирликтә коча чарлашқа чиқидиғанлиқини билдүрүп, қәшқәр вилайити тәвәсидә вәзийәтниң җиддийликини билдүргән иди.

Дуня уйғур қурултийиниң баянатчиси дилшат ришит әпәнди, бүгүн радиомиз зияритини қобул қилип, мең җйәнҗуниң бу қетим қәшқәргә келиши һәм қәшқәрдә муқимлиқни тәкитлиши қәшқәр вәзийитиниң җиддийләшкәнлики һәм хитай һөкүмитиниң районға қаритилған назарәтни йәниму күчәйткәнликидин  дерәк беридиғанлиқини илгири сүрди.

Дилшат ришит әпәнди сөзидә хитай һөкүмитиниң шәрқий түркистандики бастуруши үзлүксиз давам қилип келиватқанлиқини, әмма һәр қетим шәрқий түркистанда хитай һөкүмитигә қарши наразилиқ һәрикәтлири йүз бәргинидә хитай һөкүмитиниң бу хил вәқәләрни баһанә қилип уйғурларға қаратқан бастуруш һәм назарәтни күчәйтип келиватқанлиқини тәкитлиди.

Өткән һәптә қәшқәрдә бир уйғурниң кочида кетиватқан хитайлардин 6 кишини пичақ билән яриландуруп, арқидин өзини өлтүрүвелиш вәқәси йүз бәргәндин кейин, хәлқара мәтбуатлар бу һәқтә инкас қайтуруп, бу әһвалниң йәрлик уйғурларниң хитай һөкүмитигә қарши наразилиқ һәрикәтлириниң бири икәнликини илгири сүргән иди. Чәтәлләрдики уйғур тәшкилатлиридин дуня уйғур қурултийиниң америкидики мәсуллиридин бири алим сийитоф әпәндиму радиомиз зияритини қобул қилип, бу мәсилиниң адәттики маҗира болмастин, бәлки уйғурларниң күндин-күнгә еғирлишиватқан миллий кәмситиш һәм бастуруш сияситигә қарши наразилиқ һәрикити дейишкә болидиғанлиқини илгири сүргән иди.

Дилшат ришит әпәнди қәшқәр вәзийити һәққидә тохтилип, уйғурлар нисбәтән зиқ олтурақлашқан қәшқәрдә хитай һөкүмити елип бериватқан қәшқәрни өзгәртип қуруш намида қәшқәрдики йәрлик уйғурларни өз өйлиридин көчүрүп, уларниң йәр земинлирини игиливелип, бу йәргә техиму көплигән хитай көчмәнлирини йөткәш сиясити йәрлик уйғурларниң наразилиқини қозғиғанлиқи үчүн, қәшқәрдә тирикчилик муһити барғанчә тарийип кетиватқан уйғурларниң хитай һөкүмитигә қарши һәр хил наразилиқ һәрикәтлириниң үзлүксиз йүз берип келиватқанлиқини тәкитлиди. Дилшат ришит әпәнди сөзиниң ахирида хитай һөкүмитиниң бу хил назарити һәм бастуруши қанчә күчәйгәнсери, уйғурларниң буниңға қарши наразилиқ һәрикәтлириниңму үзлүксиз давамлишидиғанлиқини билдүрди.