Misirdiki xelq heriketliri gherb metbu'atlirida qandaq inkas peyda qiliwatidu?

Mezkur weqe hazir dunya kün tertipidiki eng qiziq mesililerning biri bolup qalghan bolup, amérika we yawropa elliri metbu'atliri weqege keng kölemde yer bermekte. Közetküchilerning qiziqishini qozghawatqan mesile bolsa amérikining yéqin ittipaqdishi bolghan misirda meydan'gha kelgen weqelerge nisbeten amérikining shundaqla démokratik gherb ellirining qandaq pozitsiyide bolidighanliqidur. Undaqta amérika we gherb ellirining weqege bolghan pozitsiyisi qandaq, gherb metbu'atliri qandaq pikirlerni otturigha qoyuwatidu?

30 Yildin artuq waqittin béri, misirni diktator tüzüm bilen bashqurup kéliwatqan hüsnü mubarekning texttin chüshüshini telep qilip bashlighan xelq heriketliri küchlinip barmaqta. Misirda kochigha chiqish cheklinishige qarimay düshenbe küni nechche on minglighan kishi yene qahire meydanlirigha yighilghan. Misirdiki herqaysi öktichi guruppilar bolsa seyshenbe küni paytext qahirede bir milyon kishilik namayish orunlashturidighanliqini élan qilmaqta. Ular yene telepliri orundalmighiche namayishni toxtatmasliq we pütün memliket boyiche bir heptilik ish tashlashqa chaqiriq qiliwatqan bolup, misir xelqining bir diktatordin qutulush iradisi ching körünmekte.

Misirda meydan'gha kelgen bu démokratik heriketler amérika bashliq gherb elliridiki metbu'atlarning qiziq nuqtisigha aylandi. B b s ning xewer qilishiche, gherb elliridiki nuqtiliq gézitler bu heqtiki xewerlerge bash sehipiliride yer bergen shundaqla misir xelqining erkinliki üchün qiliwatqan kürishini qollash pozitsiyiside bolghan. Xewerde éytilishiche, en'gliyide chiqidighan iqtisad waqti géziti bu heqtiki xewiride : gherb elliri qisqa muddetlik menpe'etliri üchün qattiq qolluq réjimlirini qollighanning ornigha, ularni özgirishke élip baralaydighan küchlerge jasaret bérishning amalini izdesh kérek.
Amérikida 11- séntebir weqesidin kéyin ereb dunyasigha qarita " biz démokratik bolghanliqimiz üchün ular bizdin nepretlinidu" deydighan bir xata chüshenche peyda boldi. Undaq emes, erebler we musulmanlar eslide gherb ellirining özlirini erkinliktin mehrum qoyuwatqanlarni qollishidin nepretlinidu" dep yazghan.

"Amérikida bügün" géziti bolsa bu heqtiki xewiride yuqiridikige oxshashla amérikining mushu kün'giche mubarek hakimiyitini qollap kelgenlikini eyibligen. Xewerde misirdiki namayishlarning intayin küchlük bolghanliqini, hazirqi ehwaldin qarighanda buning misirda bir dewrning ayaghlashqanliqidin dérek béridighanliqini bayan qilghan. Emma, xewerde misirda 30 yildin buyan dawam qilip kelgen diktator réjim netijiside démokratiyining derhal ornitilishigha qarita guman otturigha qoyulghan bolup, hazirqi shara'itta meyli misirdiki "musulman qérindashlar" teshkilatining yaki misir armiyisining bolsun, weziyetke qarita teyyarliqsiz ikenliki, weziyetni kontrol astigha alalaydighan küchlük bir lédérning chiqishi üchün waqit kétidighanliqi bayan qilghan.

En'gliyide chiqidighan muhapizetchi gézitimu misir armiyisining téxi hüsnü mubarekni yoqitishqa teyyar emeslikidek bir nuqtini gewdilendürgen.

Gherb elliri lédérliri misirdiki weziyetni yéqindin közetmekte. Düshenbe küni yawropa birlikining tashqi ishlargha mes'ul xadimi ketrin eshton hüsnü mubarekni namayishchilarning telipini beja keltürüshke chaqirdi. U béryussélda yawropa birlikige eza döletler tashqi ishlar ministirlirining yighinida qilghan sözide : "misirda hemme terepler ortaq ishtirak qilghan bir di'alog bashlinishi kérek" dédi.

Amérika prézidénti barak obama bolsa misirda xelqning arzusigha layiq bir hökümetning tinch bir shekilde qurulushi kéreklikini ipade qildi. Derweqe, misirdiki weqege nisbeten amérika bashchiliqidiki gherb ellirining qandaq pozitsiyide bolidighanliqi we misirdiki bu qétimliq xelq heriketlirining netijisining néme bolidighanliqi közetküchilerning birdek diqqitini qozghawatqan nuqtilar bolup qaldi. Bu heqte élan qilin'ghan mulahiziler bolsa, misirdiki xelq heriketlirining netijiside, hüsnü mubarek dewrining ayaghlashqanliqi, hazirqi mesilining peqetla waqit mesilisi ikenlikide ortaqlashmaqta. B b s bu heqte élan qilghan mulahiziside mundaq dep körsetken :
"Amérika özining ottura sherq siyasiti üchün muhim bolghan misirliq ittipaqdishidin undaq asan waz kechküsi kelmigen bolsimu, emma hüsnü mubarekning derhal bolmisimu, yéqin kelgüside wezipisidin istépa bérishi kéreklikini tilgha élishqa bashlidi. Yeni pütün bulardin shuni déyishke boliduki, nöwettiki mesile, mubarekning texttin chüshidighan yaki chüshmeydighanliqi emes, peqetla qachan chüshidighanliqi mesilisidur."

Mulahizide bu waqit heqqide toxtilip :"bu yil séntebirde élip bérilishi pilanlan'ghan dölet bashliqi saylimi mubarekning ghururini saqlap qalghan halda wezipidin ayrilishi üchün yaxshi bir purset bolushi mumkin. Emma, namayishchilarning elpazidin ular séntebirgiche kütüp turidighandek qilmaydu. Uning üstige, misir armiyisige namayishchilargha qoral küchi ishletmeslik heqqide buyruq keldi. Amérikining misir armiyisi üstide muhim tesiri bar. Amérika her yili misir armiyisige 1 milyard dollar herbiy yardem qilidu, misir armiyisining amérika téxnikisigha éhtiyaji bar, amérika tashqi ishlar ministiri kilinton séntebirdiki saylamni saqlimayla, yéngi saylamning élip bérilishini tilgha aldi. Yeni bu dégenlik mubarek textin chüshidu, emma öktichilerning waqitqa éhtiyaji bar dégenlik. Yeni, hazirqi omumiy weziyettin élip éytqanda, amérika misirdiki bu heriketni yaxshi bir terep qilalaydighanliqigha ishinidu."

Amérikidiki nuqtiliq téléwiziye qanalliridin s n n téléwiziyisining mulahizichisi farid zékériya bu heqte élan qilghan mulahiziside mundaq deydu: "menche, amérika prézidénti barak obama ochuq bir til bilen hüsnü mubarektin derhal bolmisimu, yéqin kelgüside istépa bérishini telep qilishi kérek. Misirning yéngi mu'awin prézidénti choqum yéngi asasiy qanunni turghuzup chiqishi, bu asasiy qanun kishilik hoquqni, az sanliqlar menpe'itini, ipade erkinlikini we démokratik saylamni küchlük halda qoghdaydighan bir asasiy qanun bolushi kérek. Obama ochuq ‏- ashkara halda mubarekni istépa bérishke chaqirmisimu, emma uni choqum yoqitishi kérek."

U yene sözining dawamida mundaq deydu: "amérika nechche on yil ilgirila, misirni islahat qilishqa chaqirip kelgen. Emma, hüsnü mubarek héchqachan bu sözge estayidil mu'amile qilmidi. Özgirishler bilen yüzleshmidi. Xelqning aldigha chiqip baqmidi. Emma, u axirida xelqning qarshiliq heriketliridin qéchip qutulalmidi, mana bu diktatorlarning aqiwiti."

Gherb metbu'atliri misir heqqide yuqiridikidek mulahizilerni qilish bilen bir waqitta yene, dunyadiki yene bir diktator hakimiyet bolghan xitay hökümitining weqege tutqan pozitsiyisinimu nezerdin saqit qilmidi. Herqaysi axbarat agéntliqliri we wal strét zhurniligha oxshash zhurnallar hemmisi dégüdek, béyjingning misirdiki diktator hakimiyetke qarshi heriketler toghriliq xewerlerni toluq élan qilmaywatqanliqini xewer qildi.

Xewerlerde éytilishiche, xitay hökümiti tunis we misir qatarliq afriqa we ereb elliride meydan'gha kéliwatqan we pütün dunya metbu'atlirining qiziq nuqtisi haligha aylan'ghan démokratik heriketlerni memliket ichide tarqitilishigha cheklime qoyghan.

Bu heqtiki nahayiti qisqa we bir qanche mezmunlar bilenla cheklen'gen xewerlerning sirtida, xitaydiki izdesh matorlirida misir heqqide uchur chiqmaydighan bolup qalghan. Uning üstige düshenbe küni xitay da'iriliri misirdiki weqe heqqide élan qilghan bayanatida, misirdiki weziyetning normallishishini ümid qilidighanliqini bildürüsh bilenla boldi qildi.