Parizhdiki birleshme namayish intayin muweppeqiyetlik ötküzüldi
2010.07.05
Namayish bashlinishtin ikki sa'et burun, duq ning bash katipi we yawropa sherqiy türkistan birlikining re'isi dolqun eysa ependining riyasetchilikide parijdiki bir yighin zalida 5 - iyul ürümchi qirghinchiliqining 1 yilliqi munasiwiti bilen mexsus chet'el muxbirlirini kütüwélish we axbarat élan qilish yighini ötküzüldi.
Axbarat élan qilish yighinida dolqun eysa ependi söz qilip, ötken yili yüz bergen 5 - iyul ürümchi qirghinchiliqining meydan'gha kélish sewebi we jeryani, uning siyasi arqa körünüshi, xitay hakimiyitining ürümchi qirghinchiliqidin buyan Uyghurlargha qarshi yürgüzüp kéliwatqan qattiq basturush, öltürüsh we tutqun qilish siyasiti heqqide tepsili melumat bérip ötti.
Dolqun ependi 5 - iyul ürümqi qirghinchiliqidin buyan öltürülgen, yarilandurulghan we tutqun qilin'ghan Uyghurlarning ehwali heqqide xitay metbu'atlirida élan qilin'ghan sanliq melumatlar bilen, bezi shahidlar we terepsiz menbeler teminligen sanliq melumatlar heqqide toxtilip, xitay hakimiyitining ezeldin beri sherqiy türkistanda yüz bergen milliy weqelerni dunya jama'etchilikidin yoshurush we heqiqiy pakitlarni burmilash siyasitini yürgüzüp kelgenlikini, 5 - iyul ürümchi qirghinchiliqi heqqide xitay hökümiti élan qilghan sanliq melumatlar bilen heqiqi sanliq melumatlar otturisida asman - zémin perqning mewjut ikenlikini, shunga dunya Uyghur qurultiyining xelq'araliq kishilik hoquq teshkilatliridin we démokratik ellerdin sherqiy türkistan’ gha terepsiz tekshürüsh ömeklirini ewetip, weqening heqiqi ehwalini otturigha chiqirishni izchil telep qilip kéliwatqanliqini tekitlep ötti.
Axbarat élan qilish yighinidin kéyin, birleshme namayish bashlandi.
5 - Iyul ürümchi qirghinchiliqining 1 yilliqi munasiwiti bilen uyushturulghan we d u q ning merkezdiki rehberlirining biwaste riyasetchilikide élip bérilghan bu qétimqi namayishqa, yuqirqi döletlerdin kelgen Uyghur wekilliri, fransiyidiki herqaysi kishilik hoquq teshkilatlirining wekilliri, Uyghurlargha hésdashliq qiliwatqan fransuz dostlar, türkler we musulman qérindashlardin bolup texminen 500 kishi qatnashti.
Uyghur namayishchilarning köpinchisi mexsus aptobus we mashinilar bilen kéchiche nechche yüz kilométir yol yürüp kelgen idi.
Fransiye waqti sa'et 13:00 te parizh e'iffel tömür munarisining aldidiki meydan'gha toplan'ghan namayishchilar, sherqiy türkistanning ay - yultuzluq kök bayriqini, xitay hakimiyitining Uyghurlargha qaritip kelgen zulum we besim siyasitige qarshi lozunkilarni, 5 - iyul ürümchi qirghinchiliqigha a'it körünüshler orun alghan resimlik taxtilarni igiz kötürüshüp, kötürenggü halda jarangliq sho'ar towlap, dunyagha meshhur eyfel tömür munarining aldidiki meydanni zilzilige saldi.
Uyghur namayishchilar, dunyaning herqaysi elliridin e'iffel tömür munarini körüsh üchün kelgen 10 minglighan chet'ellik sayahetchilerning alahide diqqet - étibarini qozghidi, minglighan sayahetchiler Uyghur namayishchilarni bes - bes bilen resim we filimge élishti.
Bu qétimqi namayish, sherqiy türkistan xelqining erkinliki we hörlüki üchün qimmetlik hayatlirini teqdim qilghan 5 - iyul shéhitliri, shundaqla barliq shéhitlerning heqqi - hörmiti üchün bir minut sükütte turush bilen bashlandi.
Duq ning bash katipi dolqun eysaning riyasetchilikide élip bérilghan namayishta, duq ning mu'awin re'isi esqerjan we namayishqa qatnashqan yuqirqi 8 dölettiki Uyghur teshkilatlirining mesulliri arqa - arqidin sözge chiqip, etrapta toplan'ghan minglighan yerlik ammigha we sayahetchige ötken yili yüz bergen 5 - iyul ürümchi qirghinchiliqi heqqide, shundaqla sherqiy türkistan we Uyghurlarning nöwettiki weziyiti heqqide etrapliq melumat bérip ötüshti, ularning nutuqliri udulluq fransuzchigha terjime qilindi.
Namayishning bashlinishida yene fransiyidiki bezi kishilik hoquq teshkilatlirining wekillirimu söz qilip, xitay hakimiyitining Uyghurlargha qaritip kéliwatqan bésim we zulum siyasitini, shundaqla ötken yili 5 - iyulda ürümchide élip barghan qanliq qirghinchiliqini qattiq eyiblesh bilen birge, xelq'ara jama'etchilikni we gherb démokratik ellirini Uyghurlarning kishilik hoquq mesilisi heqqide xitay hakimiyitige yenimu küchlük we ünümlük inkas qayturushqa chaqirdi.
E'iffel tömür munari aldidiki meydanda, duq teripidin fransuz tilida hazirlan'ghan we 5 - iyul ürümchi qirghinchiliqi tonushturulghan nechche ming parche teshwiqat wariqi etraptiki ammigha tarqitip bérildi.
Meydandiki murasimdin kéyin, namayishchilar qoshuni, fransiye saqchilirining yol bashlishida e'iffel tömür munarining aldidin xitayning fransiyide turushluq bash elchixanisi aldigha qarap yürüsh qildi.
Namayishchilar yol boyi in'gilizche, frasuzche, xitayche we Uyghurche, < térrorist xitay ! qatil xitay ! weten bizning ! Uyghurlargha qaritilghan qirghinchiliq toxtitilsun ! > dégendek türlük mezmunlardiki sho'arlarni jarangliq towliship, etraptiki yerlik ammining küchlük diqqitini jelip qildi.
Yol boyi toxtimay sho'ar towlashqan namayishchilar qoshuni texminen bir sa'ette xitay elchixanisining aldidiki meydan'gha yétip kélishti.
Namayishchilar xitay elchixanisi aldigha kelgende, xitaygha qarshi sho'arlar yuqiri pellige kötürülüp, etrapni lerzige keltürdi.