Нилқа наһийисидә диний етиқад сәвәбидин тутқун қилинғанлар көпәймәктә

Нилқа наһийисидин радиомиз зияритини қобул қилған уйғурларниң илгири сүрүшичә, нилқа наһийисидики тутқун қилиш һәрикити бу йил 18-июл һәм 30 , 31-июл күнлири хотән һәм қәшқәрдә йүз бәргән сақчиханиға һәм хитай пуқра-сақчилириға һуҗум қилиш вәқәлиридин кейин башланған.

Бу қетимқи тутқунда өзи тонуйдиған бирнәччә яшниң аяллири ропаш һаләттә йүргини үчүнла тутқун қилинғанлиқини билдүргән бир уйғур, наһийә тәвәсидә пат-пат елип берилидиған бу хил тутқун қилиш һәрикитиниң асаслиқи диний етиқади нисбәтән күчлүк болған уйғурларға қаритилғанлиқини билдүрди.

Бу уйғур өз баянида йәнә, йеқиндин буян өзигә охшаш илгирики йилларда балилири һәм уруқ-туғқанлири һәр хил сиясий сәвәбләр билән тутқун қилинған аилиләрниң сақчиларниң нуқтилиқ тәкшүрүш обйектиға айланғанлиқини билдүрди.

Бу қетим нилқида елип берилған тутқун қилиш һәрикитидә бир туғқан инисиниң “ диний тәблиғ елип барди” дегән җинайәт артилип, тутқун қилинғанлиқини билдүргән бир ханим, инисиниң тутқун мәзгилидә, түрмидә сорақ җәрянида йолуққан һәр хил қийин ‏- қистақлар сәвәбидин йүрәк кесили қозғилип қалғини үчүн, даириләрниң уни түрмә сиртида давалиниш үчүн кепилликкә қоюп бәргән болсиму, әмма иниси һәм бу аилигә қаритилған назарәтни техиму күчәйткәнликини билдүрди.

Бу ханим өз баянида йәнә, нөвәттә һөкүмәт даирилири пуқраларниң диний етиқади һәм диний етиқад паалийәтлирини чәкләш тәдбирлирини барғанчә күчәйткән болсиму, әмма уйғурлар арисида диний етиқадниң илгирики йиллардикидин күчийип, намаз оқуйдиған, роза тутидиған уйғурларниң барғанчә көпәйгәнликини билдүрди.

Хитай вәзийитини көзәткүчиләрниң билдүрүшичә, гәрчә хитай һөкүмити йеқинқи йиллардин буян, пуқраларниң диний етиқадиға қаритилған чәклимиләрни күчәйтиватқан, пуқраларниң нормал диний паалийәтлирини “ қанунсиз диний етиқад паалийәтлиригә зәрбә бериш” намида чәкләп, бастуруп келиватқан болсиму, әмма бу хил әһвал әксичә үнүм берип, уйғур ,тибәт ,моңғул қатарлиқ диний етиқади бар милләтләрниң өз диний етиқадида чиң туруш ирадисини техиму күчәйтип, хитай һөкүмитиниң динни чәкләш сияситигә болған наразилиқлириниң барғанчә күчийишигә сәвәб болмақта икән.