Истанбулда хитайниң өлүм җазасиға қарши ахбарат йиғини өткүзди

Хитай даирилири тәрипидин 4 уйғурға өлүм җазаси берилиши мунасивити билән 9-айниң 23-күни истанбулдики аммиви тәшкилатлар хәлқара тәшкилатларни хитайниң өлүм җазасини тохтитишқа чақириқ қилип ахбарат елан қилиш йиғини өткүзди вә хитайниң өлүм җазасини тохтитиш үчүн бирләшкән дөләтләр тәшкилатиға вә ислам һәмкарлиқ тәшкилатиға мәктуп йоллиди.

RFA/Arslan

Шәрқий түркистан маарип вә һәмкарлиқ җәмийитиниң уюштуруши, шәрқий түркистан вәхпи вә шәрқий түркистан яшлар җәмийити қатарлиқ аммиви тәшкилатларниң қоллап дәстәклиши билән истанбулниң фатиһ районидики почтихана алдида ахбарат елан қилиш йиғини өткүзүлди. Ахбарат елан қилиш йиғиниға инсани ярдәм фонди, мәзлумлар җәмийити, инсани мудапиә вә қериндашлиқ җәмийити, ислам дуняси иҗтимаий тәшкилатлар бирлики қатарлиқ аммиви тәшкилатларниң мәсуллири вә вәкиллири, истанбулда яшаватқан уйғурлар вә уйғур мәсилисигә көңүл бөлүватқан түркләр болуп көп санда киши қатнашти. Ахбарат елан қилиш йиғиниға йәнә көп санда ахбаратчилар, гезит-телевизийә мухбирлириму кәлди.

Уйғурлар қоллирида түркийә байриқи билән ай юлтузлуқ көк байрақни егиз көтүрүп ахбарат елан қилиш мәйданиға кәлди. Бәзи уйғурларниң қоллирида хитайниң зулум-искәнҗилирини ипадилигән чоң һәҗимлик сүрәтләр болуп, бәзи уйғурлар хитайниң уйғурларни сотқа тартиватқан көрүнүшлирини көтүргән. Бу көрүнүшләр йиғиниға қатнашқан ахбаратчилар вә гезит-телевизийә мухбирлириниң алаһидә диққитини тартти. Ахбарат елан қилиш йиғини башлиништин илгири, шәрқий түркистан аммиви тәшкилатлириниң мәсуллири, хитай даирилири тәрипидин өткән һәптә өлүм җазаси берилгән 4 уйғурниң өлүм җазасини тохтитиш вә уйғурларниң нөвәттики наһәқчилик вәзийәтлири тоғрисида йезилған икки парчә мәктупни фатиһ почтиханидин бирләшкән дөләтләр тәшкилати вә ислам һәмкарлиқ тәшкилатиға әвәтти. Кейин ахбарат елан қилиш йиғини башланди вә шәрқий түркистан маарип вә һәмкарлиқ җәмийитиниң башлиқи һидайәтуллаһ оғузхан хитайниң өлүм җазасиға наразилиқ билдүрүп баянат елан қилди.

Һидайәтуллаһ оғузхан сөзидә, өткән һәптә хитай даирилири тәрипидин, абдуғени йүсүп, абликим һәсән, мухтар һәсән вә мәмәтнияз турсун исимлик 4 уйғурниң җинайәт ишлигәнликигә алақидар һечқандақ дәлил-испат болмисиму, уларни қийнаш арқилиқ бир қисим җинайәтләрни үстигә артип қобул қилдурғанлиқини вә уйғурларниң 21 күндин кейин өлүм җазаси иҗра қилинидиғанлиқини илгири сүрди вә йәнә 7-айдин буян диний дәрс оқуған вә дәрс өгәткән уйғурлардин 3000 кишини тутуп түрмигә қамиғанлиқини билдүрди.

Һидайәтуллаһ оғузхан мундақ деди: дуняниң көз алдида еғир дәриҗидә кишилик һоқуқни дәпсәндә қиливатқан хитай һакимийити уйғурларға қарши ирқи қирғинчилиқ, халиғанчә тутқун қилиш, қийнаш, сот ачмастин өлтүрүш, өлүм җазаси бериш, мәҗбурий пиланлиқ туғут, уйғурларни мәҗбурий көчүрүш, хитайларниң шәрқий түркистанға қанунсиз көчүп келиши, диний тәлим-тәрбийигә чәклимә қоюш, ибадәтни чәкләш, мәмурий хизмәтләрдин мәһрум қилиш, әйдизгә охшаш юқумлуқ кесәлликләрниң тарқитилиши, уйғур қизларни ешинча әмгәк баһаниси билән мәҗбурий көчүрүш, саяһәт қилиш әркинликигә чәклимә қоюш, учур алмаштуруш вә ахбаратларниң чәклинишигә охшаш дәпсәндичиликләр уйғурларниң күндилик һаятиниң бир парчиси һалға кәлтүрүлди. Бу хил начар вәзийәттә инсандәк яшаш һоқуқидин мәһрум қалған уйғурлар әң аддий һоқуқини қоғдаш тәләплириму өлүм җазаси билән җазаландурулуватиду. 4 Уйғурниң өлүмгә һөкүм қилиниши буниң очуқ мисалидур. Өткән һәптә 4 уйғурға берилгән өлүм җазасиниң бир ай ичидә иҗра қилинидиғанлиқи билдүрүлди, бу өлүм җазасиниң иҗра қилинишини тохтитиш пүткүл инсанийәтниң мәҗбурийити.

Һидайәтуллаһ оғузхан сөзиниң ахирида йәнә мундақ деди: қиммәтлик ахбарат васитилири арқилиқ, бирләшкән дөләтләр тәшкилати, ислам һәмкарлиқ тәшкилати, түркийә җумһурийити вә дунядики пүткүл кишилик һоқуқ тәшкилатлар вә аммиви тәшкилатлардин, кишилик һоқуқниң әң муһими болған яшаш һоқуқиниң пүткүл һәқ вә әркинликниң алдида қоғдиниш керәкликини, шу сәвәбидин бу 4 уйғурниң өлүм җазасиниң иҗра қилинишни дәрһал тохтитиш керәкликини. Бу өлүм җазасиниң әмәлдин қалдурулуши вә хитай йүргүзүватқан пүткүл кишилик һоқуқ дәпсәндичиклириниң алдини елиш үчүн керәклик тәдбирләрниң елинишини тәләп қилимиз.

Биз бу йиғин һәққидә техиму көп мәлуматқа еришиш үчүн шәрқий түркистан вәхпиниң баш катипи абдуҗелил туран вә шәрқий түркистан яшлар җәмийитиниң башлиқи турғут байқал әпәндиләрниң пикир қарашлирини алдуқ.