Oqughuchilarning ozuqluqi noqul haldiki bir waq tamaqla emes

Künde bir burda nan, bir xalta süt we bir tal tuxumdin ibaret balilarning 3 somghimu yetmeydighan nashtiliqighimu chashqan chüshkenliki melum, yeni jaylarda bu pilanning yürgüzülüshide ölchem we bashqurush sistémisidiki boshluq tüpeyli, mekteplerde balilargha bériliwatqan heqsiz ozuqluqta süpet we yémeklik bixeterlik mesililirining mewjutluqi ashkarilanmaqta. Oqughuchilarning ozuqluq mesilisi noqul haldiki bir waq nashtiliq mesilisi emes, belki Uyghur élide milyonlarche balilarning saghlam üsüp yétilishige munasiwetlik, mes'uliyetchanliq bilen jiddiy tedbir élishqa tégishlik mesilidur.

Xitayda oxshimighan jaylarning iqtisadiy tereqqiyati we istémal sewiyisidiki oxshimasliq, a'ililerning iqtisadiy ehwalining, mektep shara'itlirining oxshimasliqigha qarap,oqughuchilarning ozuqlinish aditi we sewiyisi perqlinidu. Uning üstige xitayning bu türde ajratqan sommisi, jaylarning ehwaligha qarap perqlinidu.

2011-Yili 10-ayning 26-künidin bashlap xitay dölet ishliri mehkimisi mexsus yéza mejburiyet ma'aripi basquchidiki oqughuchilarning ozuqlinishni yaxshilash üchün, her yili 16 milyard meblegh ajritip oqughuchilarning ozuqluqini yaxshilash pilanini yolgha qoyghan idi. Nöwette xitay boyiche 699 nuqtiliq sheher, nahiye we yézilarda oqughuchilarni ölchemlik nashtini öz ichige alghan ozuqluq bilen teminlesh yolgha qoyulmaqta, jümlidin bu pilan bu yil 3-aydin bashlap, Uyghur élining jenubini asas nuqta qilip yürgüzülüshke bashlidi. Buning bilen Uyghur élidiki mejburiy ma'arip basquchida terbiyiliniwatqan Uyghur oqughuchilarmu her küni mektepte etigenlik heqsiz nashtidin behrimen bolidighan boldi. Uyghur élide ottura we bashlan'ghuch mekteplerde jem'iy 1milyon 992 minggha yéqin oqughuchi ozuqluq yaxshilash pilanidin behrimen bolmaqta.

Statistika qilinishiche, dölet we yerlik sinaq nuqtilirida jem'iy 987 nahiyidiki 29 milyondin artuq oqughuchi ozuqluqni yaxshilash pilanidin behrimen boluwatqan iken. Démek oqughuchilarning ozuqini yaxshilash pilani, aliqanchilik nan, bir tal tuxum yaki bir xalta süttinla dérek bermeydu, balilarning birlikke kelgen rasxot ölchimi boyiche,némini yéyishi, qandaq yéyishi yeni ozuqluqning süpetlik, ölchemlik we bixeter bolushi 29 milyon balining saghlam üsüp yétilishi we ularning a'ilisige chétilidighan zor mesile.

Epsuski, jaylar bu pilanni emeliyleshtürüshte ozuqluq ilmige ehmiyet bérish, bixeter bolush shertlirige toluq emel qilip kételmigen. Xitay ma'arip da'irilirining tekshürüp tetqiq qilishigha qarighanda, jaylarda döletning mezkur pilan'gha ajratqan meblighining teqsimlinishi, ozuqluqning süpiti we ölchemliride nurghun perqler bolup, mes'ul tarmaq we shexslerning üch yüen'ge yetmeydighan balilarning uzuqluqighimu xiyanet qilip qol tiqqan qanunsiz qilmishlar, ozuqluq ölchimige, yémek bixeterlikige xilap mes'uliyetsizlikler heqiqeten mewjut.

Yéqinda üch xitay oqughuchi mikro blogida, xunen ölkisining féngxu'ang nahiyisidiki bashlan'ghuch mektep mudirining balilarning ozuqluqini qisqandin bashqa, waqti ötken yémekliklerni bergenlikini, bezide balilarni qesten ach qoyghanliqini ashkarilidi, tarqatqutlarning tekshürüshidin, mektepning oqughuchilarning ozuqluqini döletning her bir baligha békitkinidek 3 yüen emes, belki ikki yüen qimmitidiki tamaq bilen eplep aridin bir yüendin payda alghanliqi melum bolghan. Bügün xitay tor xewerliride balilarning éshigha qol salghan bu mektepning mudirini qoshqanda besh kishining resmiy eyiblinip xizmitidin qoghlan'ghanliqi élan qilindi. Mushuninggha oxshash, balilarning tamiqigha qol tiqish, süpet we bixeterlik mesililiri ata-anilarni endishige salmaqta we zor ghulghula qozghidi.

Xitay ma'arip ministirliqi tor békitining 28-noyabir élan qilghan xewirige qarighanda, ammining inkasi we emeliy mesililerge qarita ma'arip ministirliqi oqughuchilarning quwwet tamiqigha “Éléktronluq ozuqluq ustisi” sepleshni qarar qilghan.

Xitay ma'arip ministirliqining mezkur qarargha kélishige, oqughuchilarning ozuqlirini yaxshilash pilanining emeliylishishide jaylarda yalghan melumat bérish, merkez meblighini aldap éliwélish, bashqa jaylargha ishlitish qilmishlirining éghir bolghanliqi seweb bolghan. Da'iriler bu yéngi bashqurush sistémisi arqiliq bu qilmishlarni téxnika arqiliq tosup meblegh bixeterliki we oqughuchilarning ozuqluq bixeterlikige kapaletlik qilmaqchi iken.

Biz bu yil mayda Uyghur élining jenubidiki oqughuchilargha tarqitiliwatqan etigenlik nashtiliqning süpet mesilisining Uyghurlar arisida küchlük inkas qozghighanliqi heqqide melumat berginimizde,, hökümetning namrat jaylardiki balilarni heqsiz nashta bilen teminlishi balilarning saghlam ösüp yétilishi üchün intayin ehmiyetlik bir pilan bolsimu, emma jaylarda oqughuchilarning ozuqlinishni yaxshilashqa mes'ul bolghan orun yaki shexslerning ozuqluqni ölchemleshtürüshte uning süpet hem bixeterlikige yuqiri ölchem qoymighanliqi tüpeyli, yochuqlardin paydilan'ghan hayankeshlik qilmishliri peyda bolghan, her qaysi yézilarda balilargha tarqitiwatqan yémekliklerning, bolupmu sütlerning marka we süpitide perqler bar bolup, ölchemge yetmeydighan ehwallarmu melum bolghan idi.

Bu heqtiki xewirimiz tarqitilghandin kéyin, ürümchide oqughuchilar istémal sütini omumlashturush pilan rehberlik guruppisi ishxanisi qurulghanliqi élan qilindi. Bu yil 8-ayning 30-küni bu orun ürümchidiki oqughuchilarning sütini teminlesh karxanilirini oqughuchilarning we ata-anilarning bilet tashlishi bilen tallap chiqqan. Tallap chiqilghan 8 süt karxanining sétishtin kéyin mulazimet téléfonliri oqughuchilargha tarqitilidighan süt xaltilirigha yézilghan bolup, süpet mesilisi körülgende erziyet nazaret téléfonigha téléfon qilip inkas qilsa bolidiken.

Gerche 85% tin artuq xitaylar yashaydighan ürümchi shehiride oqughuchilargha tarqitilidighan sütning süpiti we bixeterlikige kapaletlik qilishta bu xil tedbir qollinilghan bolsimu, köp qisim Uyghur yézilirida oqughuchilargha bériliwatqan ozuqluqning süpet we bixeterliki mesiliside yenila endishe tügimigen.

Üch yüen gerche az pul bolsimu, emma u jayida ishlitilgende, süpet we bixeterlik prinsipigha emel qilghanda balilarning ölchemlik saghlam ozuqlinishigha chiqish qilalmaywatqan nurghun a'ililerge emeliy yardem, balilarning saghlam, süpetlik üsüp yétilishige maddiy asas bolidu. Eger undaq bolmighanda bu ozuqluq ularni zeximlendüridighan, saghlamliqigha ziyan yetküzidighan zeherge aylinishi mumkin.

Xitay radi'o torining xewirige qarighanda, xitay ma'arip ministirliqining mu'awin ministiri lu shin “Bundin kéyin biz her qaysi jaylarning mektep mudiri yémeklik saqlash tüzümi, yémeklik ewrishkisi qaldurush tüzümi, ashkara élan qilish tüzümini nuqtiliq emeliyleshtürüshige heydekchilik qilip, oqughuchilar we ata-anilarning ta'am komitétidiki nazaretchilik rolini toluq jari qildurimiz” dep wede bergen.

Emma, Uyghur élide téxi tamamen éliktronlashmighan, birer kompyutérmu bolmighan yéza mektepliride buning yetküzülüsh mesilisini qandaq hel qilish kérek? qachan ata-anilar balilirining bixeter, yéterlik ozuqliniwatqanliqidin xatirjem bolalaydu? bu, hökümet da'irilirining bu wedisige emel qilishigha, ewladlarning saghlam ösüp yétishi üchün ajritilghan mexsus mebleghgimu, balilarning éshighimu qol tiqqan chashqanlarni qandaq jazalishigha, ozuqluq yardem meblighini jayida ishlitip, qandaq qilip quwwetlik, ölchemlik, bixeter ozuqluq bilen balilarning üsüp yétilishige paydiliq énérgiye we küchke aylandurushigha shundaqla hökümet we ma'arip mes'ul tarmaqlirining rayonlarning oxshimaydighan shara'itigha qarap tedbir qollinishigha baghliq.