Pilanliq tughut meblighi az sanliq millet nopusi 50% tin ashidighan jaylargha qaritilidu

Bu meblegh “Az tughup, téz béyish” namidiki pilanliq tughut xizmet pilani üchün serp qilinidighan bolup, bu pilan asasen Uyghur élining jenubidiki chet, chégra, namrat yéza, kentlerdiki yerlik millet a'ililirini nishan qilghan iken. Xitay da'irilirining bir tereptin Uyghur élige xitay köchmenlirini köpeytip hem ularni yerlikleshtürüshni jiddiy élip bérip, yene bir tereptin yerlik milletler nopusini kontrol qilish üchün jiddiy tedbirler éliwatqanliqi, chet'eldiki Uyghur pa'aliyetchilerde küchlük tenqid we inkas qozghimaqta.

Xitay pilanliq tughut qanuni boyiche sheher nopusidiki Uyghurlar ikki, yéza nopusidiki Uyghurlar üch perzentlik bolushqa yol qoyulidu. Emma, xitay hökümiti mukapatlash, étibar bérish siyasetliri arqiliq Uyghurlarni birdin artuq perzent körmeslikke righbetlendürüshni kücheytmekte.

Bu yil 5-ayda xitay da'iriliri Uyghur aptonom rayoni pilanliq tughut xizmiti üchün 170 milyon ajritip mexsus yézilardiki pilanliq tughutqa emel qilghan qismen a'ililerni mukapatlighan idi. Yeni Uyghurlar köp olturaqlashqan Uyghur élining jenubidiki yéza, nahiyilerde xitay hökümitining “Az tughup, téz béyish” qurulushigha qatniship köp perzentlik bolushtin waz kéchip peqet birla perzentlik bolghan 82 mingdin artuq kishi, 29 mingdin artuq a'ile bu xil pilanliq tughut mukapatigha érishken.

Xitayning Uyghur aptonom rayonluq pilanliq tughut komitétining tarqatqan uchurigha qarighanda, yéqinda xitayning Uyghur élidiki aptonom rayonluq hökümiti “Az tughup, téz béyish” qurulushigha yene 729 milyon yüen ajratqan bolup, bu meblegh bilen shertke uyghun kelgen 58ming a'ilini mukapatlashqa serp qilinidiken.

Buning aldida da'iriler Uyghur éli miqyasida bu puldin behrimen bolidighanlarning salahiyitini békitish we tekshürüshni tamamlighan bolup, pilan boyiche bu meblegh nishanliq halda Uyghur élining jenubidiki az sanliq milletler nopusi 50% tin ashidighan jaylargha tarqitilidiken.

Uyghur aptonom rayonluq nopus we pilanliq tughut komitéti tor bétide, mezkur komitét mukapatlash yardem bérish bashqarmisining bashliqi wu pingning sözini neqil élishiche, hazir xitay köp tughqanlarni jazalashning ornigha, az tughqanlarni mukapatlash arqiliq righbetlendürüsh siyasiti qolliniliwatqan bolup, 12-besh yilliq pilan boyiche bu xil siyaset bir mezgilgiche asasen Uyghurlarni öz ichige alghan az sanliq milletler köp olturaqlashqan jenubtiki üch wilayet, bir oblastni asasliq nishan qilidiken. Shunga bu qétim xitay hökümitining ajratqan mexsus meblighi Uyghur élining jenubidiki üch wilayet, bir oblastta chet chégra rayon we yéza, kentlerdiki az sanliq milletler nopusini pilan boyiche kontrol qilishqa ajritilghan.

Xitay hökümiti Uyghur élide “Az tughup, téz béyish” dep atalghan pilanliq tughut qurulushini 2006-yilidin bashlap mexsus yéza, kentlerdiki Uyghurlargha qaritip yürgüzmekte.

Uyghur élining pilanliq tughut xizmiti heqqidiki teshwiqatlirida körsitilgendek, xitay hökümitining pilanliq tughut siyasitige masliship ikki yaki üch perzentlik bolushtin waz kechkenlerning ishi asan, yoli rawan bolmaqta. Beshte yaxshi ülgilik a'ile dégen namgha ériship xitay hökümitining iqtisadiy jehettin mukapati we siyasiy jehetlerdin étibarigha érishmekte.

Emma, chet'ellerdiki Uyghur pa'aliyetchiliri xitayning her xil yosunda élip bériwatqan pilanliq tughut siyasitining peqet Uyghurlarni her jehettin yoqitishni meqset qiliwatqanliqi, pilanliq tughut siyasitining Uyghurlarni nopus, medeniyet, iqtisad her jehettin xoritiwatqanliqi, hetta axirida Uyghurlarning musteqilliq, öz teqdirini özi belgilesh arzusi we pursitidinmu menggülük ayrilish tehditi élip kéliwatqanliqini bayan qilmaqta.

Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan dunya Uyghur qurultiyi mu'awin re'isi ümid agahi ependi “Xitay kelgüsi üchün teyyarliq qilmaqta, chünki dunyaning démokratiyilishish qedimi xitayghimu kélishi muqerrer, xitayning Uyghur élide bir tereptin Uyghurlarning nopusini qattiq kontrol qilip, yene bir tereptin xitay köchmenlirini Uyghur zémin'gha yerleshtürüshni kücheytish,xelq'araliq qanunlar boyiche Uyghur éli we Uyghurlar shundaqla bashqa az sanliq milletlerning musteqil bolush yaki bolmasliqtek siyasiy teqdirini awaz arqiliq belgilesh bolghinida, xitay köchmen nopusi arqiliq awazda üstünlükke ériship, Uyghurlarni shu kelgüsi pursettinmu mehrum qilish meqsitide heriket qilmaqta” dep mulahize qildi.