'Qabusname' namliq didaktik eser toghrisida qisqiche melumat

"Qabusname" namliq eserning aptori heqqide

"Rewzetussefa" namliq chong hejimlik tarixiy eserning "samaniylar tarixi" dégen bölümide, "qabusname"ning aptori shemsulme'ali qabus heqqide melumat bérip mundaq yézilghan: "ulugh mutepekkur alim, peylasop, sha'ir, edib we xettat shemsulme'ali samaniylar xandanliqi zamanida yashighan bolup, öz dewrining yétük alimi we tengdashsiz kishisi idi. U özining katta ilmiy we yüksek mahariti bilen el - yurtqa zor xizmet qiliwatqan künliride, körelmes, achköz, mensepperes, héliger zalimlar teripidin uyushturulghan pitne - ighwa, suyiqestler tüpeylidin öz yurti jurjandin ayrilip, xurasan'gha keldiler we u jayda 18 yil turup qaldiler. Shemsulme'ali qabus xurasanda turghan chaghlirida, xurasanning chong - kichik kishiliri uning maddiy we meniwi xeyrxahliqidin behrimen bolup, uninggha minnetdarliq bildüretti. Samaniy dölitining erbabliri uni jurjan'gha élip bérip, öz hakimiyitide olturghuzmaqchi bolghan, ottura asiyada yüz bergen bezi qalaymiqanchiliqlar we qoshna döletlerdiki nizalar tüpeylidin bu ish kéchikken bolsimu, shemsulme'ali aliy himmet bilen ish körüp axiri jurjan'gha qaytip bérip, hakimiyetni qoligha aldiler."

"Qabusname" heqqide bayan

"Qabusname" namliq eser wez - nesihet, terbiye we exlaq kitabi bolup, bu kitab shemsulme'ali qabusning uzun yilliq ilmiy tejribisi we bashtin kechürgen issiq - sughuq künliri, shundaqla hayat qaynimidin chiqarghan yekünliridin wujudqa kelgen qimmetlik semerisidur. Bu eserdiki nesihetler ademni toluq qayil qilarliq halda, hékmetlik sözler, bolup ötken weqelikler, shundaqla qisqa - qisqa emeliy hékayetler bilen yughurulghan bolup, özi qisqa, mezmunluq ibarilerni keltürgen. "Qabusname"ning eng chong ewzelliki wez - nesihetlerning quruq sözler bolmastin, chin yürektin chiqqan semimiy sözlerdin bolghanliqi hemde hemme birdek étirap qilidighan toghra, hékmetlik we menilik mezmunlardin terkip tapqanliqidur.

Aptor kitabining birinchi bölümini "ata - anining heqqini tonush we ornigha keltürüsh" dégen mawzudin bashlighan bolup, tolimu méhribanliq we köyümchanliq bilen xuddi öz perzentige nesihet qilghandek söz bashlighan. Bu mawzuni: "ey oghul! ata - anining heqqini we hörmitini saqlighaysen, öz esli - zatingni ulughlighaysen, ata - anangni hörmet qilsang, öz eslingni hörmet qilghan bolisen" dégen jümle bilen bashlap, "exlaqing yaxshi bolghay. Chünki edep - eqilning süriti - sheklidur" dégen jümle bilen axirlashturghan.

Bu eser shungimu ming yilgha yéqin bolghan shu uzun tarixtin biri her millet kishilirining qedirlep oqushi we uningdin wez - nesihet élishigha türtke bolup kelgen.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.