Аял әмгәк күчлирини 'сиртларға йөткәп ишқа орунлаштуруш' күчәйтилмәкчи

Сүрәттә, қәшқәр кочилириниң биридә кетип барған мәктәп йешидики уйғур қизлири.

Хитай һөкүмитиниң йеқинқи йиллардин буян уйғур қизлирини ишқа орунлаштуруш баһанисида тил вә мәдәнийәт җәһәттин ят болған хитай өлкилиригә түркүмләп йөткәватқанлиқи уйғурларниң күчлүк наразилиқни қозғаватқан мәсилиләрниң бири болуп келиватқан пәйтниң өзидә, хитай һөкүмитиниң мәзкур сияситини күчәйтиш тәклипиниң сиясий кеңәш йиғинида оттуриға чиқиши уйғурларда қайта ғулғула қозғимақта. Бу һәқтә мухбиримиз гүлчеһрәниң тәйярлиған программисини диққитиңларға сунимиз.

Вәкилләрниң зуванидин хитайниң ғәризи ашкара

Тәңритағ ториниң 9 - январ күни " аял әмгәк күчлиригә мәдәт берәйли " дегән темида елан қилған хәвиридә көрситишичә, үрүмчидә ечиливатқан сиясий кеңәш 10 ‏ - нөвәтлик комитети 2 - қетимлиқ йиғинида сиясий кеңәш әзаси шинҗаң уйғур аптоном районлуқ аяллар бирләшмисиниң рәиси диләйсәм ришит, хитай һөкүмитиниң уйғур елиниң йеза вә қишлақлиридики аял әмгәк күчлириниң сиртқа чиқишини деһқанларниң аңлиқ һәрикитигә айландуруп, һәр хил етибар бериш сиясәтлирини йолға қоюш арқилиқ сиртларға йөткәп ишқа орунлаштуруш сияситини йәниму күчәйтиш тәклипини оттуриға қойған.

Сиясий кеңәш вәкили диләйсәм, хитай һөкүмитиниң йеза ешинча әмгәк күчлирини сиртларға йөткәп ишқа орунлаштуруш сиясити, "уйғур аптоном районимизниң иқтисадини тәрәққий қилдуруш, иҗтимаий муқимлиқини қоғдаш, әмгәкчиләрниң сапасини үстүрүш җәһәттә түрткилик рол ойниди," дәп махтиған.

Хәвәрдин ашкарилинишичә, 2007 - йили уйғур елидин сиртларға йөткилип ишқа орунлашқан әмгәк күчи бир милйон 440 миң адәм қетимға йәткән болуп, буниң ичидә йеза ‏ - қишлақлардики аяллар %80 ни игиләйдикән.

Шуниңға қаримай, диләйсә исимлик сиясий кеңәш әзаси уйғур елидә йеза - қишлақлардики аял әмгәк күчлирини йөткәштә сақлиниватқан вә тәсир қиливатқан мәсилә үстидә тохталғанда,у "уйғур елиниң йеза - қишлақлиридики аялларниң идийиси мутәәссип, көз қариши қалақ, маһарәт җәһәттә кәмчил, мәдәнийәт сапаси төвән " дәп һақарәтләп,шуңа аял әмгәк күчлириниң йөткилиши вә игилик тикилиши тосалғуға учримақта, тәшвиқатни күчәйтип йеза - қишлақлардики болупму җәнубтики аилидә намрат өтүшни халап, сиртқа чиқип ишләшни халимайватқан деһқанларниң идийисини өзгәртип уларни сиртқа йүзлинип иш тепишқа риғбәтләндүрүш керәк дегән.

Диләйсәм йәнә, һөкүмәтниң аял әмгәк күчлирини сиртларға йөткәш сияситини қандақ васитиләрни қоллинип күчәйткәндә техиму яхши үнүм беридиғанлиқи һәққидә мәслиһәтләрниму көрсәткән болуп, у " әмгәк күчлириниң сиритқа чиқишини деһқанларниң аңлиқ һәрикитигә айландуруш, кәсп вә тил җәһәттики тәрбийиләш селинмисини ашуруш, етибар бериш сиясәтлири арқилиқ риғбәтләндүрүш, һөкүмәтниң йетәкчилик ролини җари қилдуруп аял деһқан, чарвичиларниң шәһәрләргә киришини раванлаштуруш... Қатарлиқ бир қатар мәслиһәтләрни көрсәткән.

Гәрчә диләйсәм ришт сиясий кеңәш йиғин мәйданида мәзкур пикирләрни иккиләнмәй оттуриға қоялиған болсиму, у телефон зияритимиз алдида тәмтирәп бир еғизму чүшәндүрүш бәрмәй телефонни қоювәтти.

Толуқсизни пүттүргән оқуғучиларму нишанға елинди

Сиясий кеңәш йиғинида ваң җеңруң исимлик йәнә бир вәкилму мәзкур пикиргә маслашқан һалда, охшашла хитай һөкүмитиниң болупму җәнубий уйғур елидики яш әмгәк күчлирини сиртларға йөткәш салмиқини ашуруш керәклики һәққидә пикир берип, " нөвәттә болупму уйғур елиниң җәнубида толуқсиз оттура мәктәптин толуқ оттуриға көчүш нисбити төвән болмақта, буниң билән нурғун яшлар ишсиз болсиму әмма улар дөләтниң сиртларға йөткәп ишқа орунлаштуридиған әмгәк күчлириниң яш өлчимигә йәтмигәнлики үчүн давамлиқ бикар олтурмақта, һөкүмәт мушу әмгәк күчлирини орунлаштурушта техиму үнүмлүк сиясәт қоллиниши, уларни иккинчи, үчинчи кәсипләр билән тәрбийиләп, йеза ешинча әмгәк күчлирини сиртларға йөткәп ишқа орунлаштуруштәк истратегийилик пиланниң қәдимини тезләштүрүш, техиму көп яшларни шинҗаңниң сиртиға чиқириш вә сиртларға йөткәйдиған әмгәк күчлири ичидә оғулларниң нисбитиниму мувапиқ ашуруш керәк" дегәндәк пикирләрни бәргән.

"Уйғур қизлирини қутқузғанлиқ уйғур анилирини, уйғур әвладлирини қутқузғанлиқ..."

Хитай һөкүмитиниң аталмиш уйғур деһқанлириниң киримини ашуруш истратегийиси дәп атиливатқан " ешинча әмгәк күчлирини сиртларға йөткәш" сиясити давамида, уйғур қизлири ихтиярий вә мәҗбурий һалда хитай завут, кан, карханилирида әрзан әмгәк күчи болушқа мәҗбур болмақта.

Бу җәрянда ишләмчи сүпитидә хитай өлкилиригә апирилған уйғур яшлириниң әмгәк һоқуқи, кишилик һәқ ‏ - һоқуқлириниң дәхли тәрузгә учрап келиватқанлиқи дуня җамаәтчиликигә мәлум болған бир мәсилигә айланди.

Йәнә бир тәрәптин, көп қисим уйғур зиялийлири һәмдә уйғур паалийәтчилири хитай һөкүмитиниң той йешидики уйғур яшлирини етник районидин сиясәт арқилиқ түркүмләп хитай өлкилиригә йөткилишиниң өзиниму, уйғурларға қаратқан етник тазилашниң бир қисми дәп қаримақта.

Буниң алдида америка вә яврупа парламенти вә дунядики кишилик һоқуқ тәшкилатлири хитай һөкүмитиниң уйғурларға қаратқан бу хил түркүмләп хитай өлкилиригә йөткәш сияситини мәйли қандақла муддиада йүргүзгән болмисун дәрһал тохтитишқа чақириқ қилип кәлмәктә.

Һалбуки, көп сандики уйғурларниң шундақла дуня җамаәтчиликиниң тәнқиди һәм гумани соаллириға учраватқан хитай һөкүмитиниң уйғур ели ешинча әмгәк күчлирини сиртларға йөткәш сияситини күчәйтиш тәклипиниң бу қетимлиқ сиясий кеңәш вәкиллири тәрипидин йәнә оттуриға чиқиши икки йиғин хәвәрлирини көзитиватқан уйғурларда қайтидин ғулғула вә қарши пикирләрни мәйданға чиқармақта.

Бу мәсилә һәққидә шветсийә уйғур комитети рәиси маһинур ханим вә америкида яшаватқан уйғур зиялийлиридин илшат әпәндиләр радиомизда очуқ пикир баян қилди.