Rabiye qadir xanim bilen en'giliye wetendishi aqmal sheyix weqesi heqqide söhbet

Süret, aqmal shéyix öltürülüshning aldida tutup turulghan xitay hökümitining ürümchidiki saqchi doxturxanisidin bir körünüsh.

Bügün Uyghur milliy herkitining rehbiri rabiye qadir xanim, Aqmal sheyix weqesi heqqide Radiyomizgha tesiratlirini bayan qildi. Rabiye xanim sözide, Uyghurlargha bériliwatqan ölüm jazaliri bilen aqmalgha bérilgen ölöm jazasi arisidiki sewep - netije munasiwiti heqqide toxtaldi.

So'al: aqmal sheyixning ölüm jazasi nahayiti chong bir weqe boldi we ikki dölet arisdiki munasiwetke tesir yétish derijisige bardi. Aqmalgha ölüm jazasi ürümchide bérildi؛ yene kilip 5 ‏- iyul weqesige qatnashqan Uyghur tutqunlargha ölüm jazasi bériliwatqan bir peytte yüz berdi. Shunga siz mushu aqmal sheyixning ölümge buyrulushi we bu sewebtin kélip chiqqan xelq'ara inkaslar heqqide némilerni oylidingiz, némilerni hés qildingiz?

Jawab: aldi bilen insandarchiliq nuqtisidin aqmal sheyixning ölümige échindim, bolupmu uning bir zéhniy ajiz kishi ikenlikini anglighandin kéyin téximu échindim. Bizning millitimiz, bügün musibet ichide yashawatidu, mushu 2 ay ichide nechche 10 qehriman yigit ‏ - qizlirimiz ölüm jazasigha buyruldi. Shunga biz Uyghurlar bügün oghli ölümge burulghan bir anining, yoldishi étilip ketken bir ayalning we uning perzentlirining dert halini dunyadiki hemme millettin bek toluq hés qilalaymiz. Shunga men aqmal sheyixning a'ilisining tartiwatqan azabi üchün qayghurimen we ulargha hésdashliq qilimen.

So'al: aqmal sheyixning ölümi xelq'ara teshkilatlarning nahayiti küchlük diqqitini tartti, xelq'ara axbaratta üzlüksiz xewer témisi boldi. Oxshash jayda, oxshash sheherde, asasen oxshash waqitta Uyghurgha 5 - iyul weqesi seweblik ölüm jazasi bérildi. Sizche yuqiriqi ikkisining tesiri yeni xelq'ara jama'etning diqqitini tartishi oxshash boldimu? néme üchün?

Jawab: oxshash bolmidi. Buning sewebi nahayiti éniq: aqmal sheyxning dunyadiki qudretlik bir döletning wetendishi bolghanliqi, Uyghurlarning bolsa döliti yéqilghan esir bir milletning ezasi bolushi.

So'al: bu xil perqni körgen chéghingizda, qiliwatqan ishingizdin sowuydighan, kelgüsidin ümidsizlinidighan keypiyat bolmidimu sizde?

Jawab: hergiz bolmidi. Biz aldi bilen bu ishni allahgha ishinip qiliwatimiz. Shunga ümidsizlik bizge yéqinlishalmaydu. Biz bügün'giche dep kelgen bezi ehwallargha dunya ishenmey kelgen. Mesilen biz xitay ölüm jazasi bérishte zéhniy saghlamliqi bilen hésablashmaydu, dések dunya ishenmeytti, mana bu qétim kördi. Biz bügün'ge qeder mewjut xitay hakimiyiti Uyghur - tibetlergila emes, qoshna ellerge, dunya xelqighe tehdit dégen iduq, ishinip ketmigen, mana emdi kichik bir misalini kördi. Bir en'giliye wetendishimu xitayning adaletsiz sotining qurbani bolup ketti. Men ishinimenki, dunya buningdin ders alidu. Eger dunya jama'etchiliki xitayning Uyghurlar üstidin yurguzgen ölüm jazalirigha jiddiy shekilde inkas qayturghan, döletler xitayni cheklesh we jazalash tedbirini qollan'ghan bolsa؛ bir en'giliye wetendishini zéhniy ajizliqi otturigha qoyuluwatqan ehwalda ölümge buyrushqa jür'et qilalmaytti. Bolupmu dunyaning xeyrinsa sawutning ölümige inkas qayturmasliqi xitayni jasaretlendürdi. 18 Yashliq bir qiz, namayishqa qatnashqini we namayishta aktip rol oynighanliqi üchünla étilip ketti. Elwette xitay xeyrinsani adem öltürdi dédi, emma dunya, u qiz kimni öltürdi, qandaq öltürdi, néme üchün öltürdi dep sorap qoymidi. Xitay jasaretlendi. Aqmal sheyixni öltürüshtimu ikkilenmidi. 18 Yashliq namayishchi xeyrinsaning ölümige süküt qilghan dunyani, xiro'in etkeschisi dep sotlighan aqmal sheyxning ölümigimu süküt qilidu dep oylidi.

So'al: en'giliye hökümitining aqmal sheyx heqqidiki tirishchanliqlirigha qandaq qaraysiz? sizche hökümetning tirishchanliqi yéterlik boldimu?

Jawab: en'giliye aqmal sheyxning weqesige yéterlik tirishchanliq körsetti؛ biraq tirishchanliq körsitishte kéchikti. En'giliye hazirghiche xitayda yolgha qoyuluwatqan ölüm jazalirigha birer qétim qattiq naraziliq bildürüp baqmidi. Uyghurlargha ölüm jazasi bérilgende qulaq yopuruwaldi. Bu arqiliq xitayni jasaretlendürdi. Bu weqedin pütün döletler ders élishi kérek, zorawanliqqa süküt qilip turushning hemme ademge ziyanliq ikenlikini bilishi kérek.

So'al: Uyghurlar xiro'inning éghir ziyankeshlikige uchrawatqan bir millet. Aqmal sheyxning xiro'in etkeschisi dep qarilishi we uning ürümchide tutulushi, sizning aqmal sheyx weqesidiki qarishingiz yaki héssiyatingizgha selbiy nuqtidin tesir qilmidimu?

Jawab: yaq. Chünki men Uyghur élidiki xiro'in etkeschiliki mesilisini u yerdiki qanun - tuzumning boshluqi, qanunni ijra qilghuchilarning napakliqi mesilisi dep qaraymen. Uyghurlargha kéliwatqan xiro'in apitide shexslerni emes, hökümet we qanunni eyibleymen.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.