Siyasiy mehbus gülmire imin bilen muhemmetjan abdulla 2012-yilliq xelq'ara söz erkinliki mukapatigha érishti

Merkizi nyuyorkqa jaylashqan dunya kishilik hoquqni közitish teshkilati teripidin tesis qilin'ghan mezkur mukapatning nami hellman-hammett bolup, bu mukapatning ikki Uyghur mehbusqa bérilishi, mehbuslarning yéqinliri we Uyghur pa'aliyetchilirini söyündürdi. Bu heqte radi'omizgha pikir bayan qilghan dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye komitéti re'isi dolqun eysa “Bu yalghuz gülmire bilen muhemmetjan abdullagha bérilgenla mukapat emes, erkinliki üchün toxtawsiz küresh qiliwatqan Uyghur millitige bérilgen mukapat” dédi.

1989-Yilidin bashlap tarqitiliwatqan xelq'araliq söz erkinliki mukapati, bu yil 19 dölettiki 41 kishige bérilgen. Uyghur siyasiy mehbuslardin gülmire imin bilen muhemmetjan abdullamu mezkur mukapatqa érishken.

RFA/Shohret Hoshur

Gülmire imin 2009-yildiki 5-iyul weqesidin kéyin kishilerni qanunsiz namayishqa uyushturush gumani bilen tutqun qilin'ghan. Muhemmetjan abdulla bolsa, dölet bixeterlikige ziyanliq uchurlarni tarqatqanliq gumani bilen tutqun qilin'ghan. Her ikkisi 2010-yili 4-ayda xitayning ürümchi ottura sot mehkimisi teripidin bölgünchilik we dölet hakimiyitini aghdurushqa urunush bilen eyiblinip, muddetsiz qamaqqa höküm qilin'ghan. Eslide ürümchi shehiridiki 30 ming nopusluq bir ahaliler rayonining bashliqi bolghan gülmire imin, selkin tor bétining ishtin sirt tehriridur.

RFA/Shohret Hoshur

Xitay axbaratining ashkarilishiche,, u exmet tursun, muxter we gülnisa emet qatarliq qelemdash we sepdashliri bilen birlikte 5-iyul namayishini pilanlighan. Muhemmetjan abdulla bolsa, dunya Uyghur qurultiyining shawgüen weqesige qarshi namayish chaqiriqini, bir xitay tor bétidin terjime qilip selkin torigha yollighan. Mezkur ikki mehbusning türmide yétishigha seweb bolghan yuqiriqi heriketler, xelq'ara jama'et teripidin intayin normal we heqqaniy heriket dep qarilip, xitay hökümiti tenqidke uchrap kelgen.

Gülmire imin we muhemmetjan abdulla qatarliqlarning xitay teripidin éghir ziyankeshlikke uchrighanliqini dunya Uyghur qurultiyi 3 yildin béri her xil yollar arqiliq dunyagha chüshendürüp kelgen. Shunga dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye komitétining re'isi dolqun eysa özining mezkur mukapat xewiridin söyün'genlikini bildürüp mundaq dédi:
-Mukapat xewiridin intayin xush bolduq, chünki bu yalghuz, gülmire imin bilen muhemmetjan abdullagha bériliwatqan mukapat emes, Uyghur xelqi üchün heq gep qilip türmide yétiwatqan barliq mehbuslar shundaqla Uyghurlarning erkinliki üchün küresh qilghan we qiliwatqan barliq erkinlik jengchilirige bérilgen mukapat.

Dolqun eysa mezkur mukapatni yene, xitayning 3 yérim yildin buyan 5-iyul weqesini qarilap élip barghan keng kölemlik teshwiqat seperwerlikiningmu meghlubiyiti dep körsetti. U dunya kishilik hoquqni közitish teshkilatining dunyadiki eng nopusluq teshkilatlardin biri ikenlikini tilgha élip, mukapat arqiliq bériliwatqan signal heqqide mundaq dédi:
-Éniqki, mezkur teshkilat bu mukapat arqiliq, Uyghur xelqige, jümlidin Uyghur siyasiy mehbuslargha, siyasiy pa'aliyetchilerge “Silerning kürishinglar heqqaniy bir küresh, bu küresh yolida siler yalghuz emes” dégen signalni bériwatidu. Bu xil ijabiy signallar, weten ichi-sirtidiki milliy herikitimizge buningdin kéyin téximu küch we ilham béghishlaydu.

Bu yilliq söz erkinliki mukapatigha érishkenler arisida, ikki neper Uyghurdin bashqa yene 4 neper tibetlik, bir neper mongghul we 5 neper xitay yazghuchimu bar bolup, bularning hemmisi xitay hökümitining cheklimilirige qarimastin, hökümetke qarshi pikirlirini ashkara otturigha qoyup, hökümet teripidin jazalan'ghanlar, xelq ichide yüksek hörmetke érishkenler. Dunya kishilik hoquqni közitish teshkilati mukapat heqqidiki bayanatida, bu yil söz erkinlik mukapatigha érishkenlerning charek qismining xitay dölet tewelikidiki kishiler ikenliki, bularning ichide eng éghir jazagha uchrighanlarning az sanliq milletler ikenliki eskertilgen.