Америкидики тарихий сайламниң ғалипи - барак обама

Америкиниң тарихида тунҗи қетим сайланған қара тәнлик президент барак обама айали мишелл обама вә икки қизи билән қоллиғучилириға еһтирам билдүрүватиду.

Барак обама сәйшәнбә күни кәч саәтләрдә елан қилинған сайлам нәтиҗисидә мутләқ үстүнлүк билән рәқиби җумһурийәтчиләр намзати җон миккейнни мәғлуп қилип, америка тарихида йеңи бир сәһипә ачқан болди. У сәйшәнбә күни йерим кечидә ғалибийәт нутуқи елан қилип, "бу бизниң тарихий минутлиримиз" дәп җакарлиди.

Бу нөвәтлик америка президент сайлими америка тарихидики йитүк вәқәләр билән толған әң җиддий сайламларниң бири болған иди. Сайламниң йитуклуқи, америка тарихидики йеңи бир сәһипигә вәкиллик қилидиғанлиқи, сайламда ғәлибә қилған намзатниң африқа ирқидики, дадиси мусулман бир кенийилик, өгәй дадиси һиндунезийилик, ана җәмәт момисиниң тәрбийисидә чоң болған ақ тәнлик бир аялниң пәрзәнти икәнликидә болупла қалмай, бу нөвәтлик сайламда йәнә бир аялниң америка тарихида 1 ‏ - қетим америкиниң муавин президент намзатлиқини талашқанлиқида иди.

Барак обама сәйшәнбә күнки сайламда хәлқ авазиниң %52 ни, 538 данә сайлиғучи беләтниң 338 ни елип, рәқиби җон миккейнни зор пәрқләр билән мәғлубийәткә учратти. Анализчилар обаманиң ғәлибиси америкидики ерқий чәк - чеграни бузуп ташлиғанлиқини, америка хәлқиниң ерқий чүшәнчисидә зор өзгириш болғанлиқини илгири сүрмәктә. Сайламниң ахирқи нәтиҗиси сәйшәнбә күни кәч саәт 11:00 дә муқимлашқан иди. Җон микейн сайлам нәтиҗиси муқимлишип узун өтмәй рәқиби обамаға телефон қилип, сайламда мәғлуп болғанлиқини қобул қилди һәм обаманиң ғәлибисини тәбриклиди.

Сайлам күнини чикагода өткүзгән барак обама шу күни йерим кечә саәт 12:00 дә чикагодики Grand бағчисида америка хәлқиғә ғалибийәт нутуқи сөзләп, бу минутларниң йетип келишини күтүватқиниға узун дәврләр болғанлиқини билдүрди.

Обама мундақ дәйду": бу вақитни күтүватқиниға узун заманлар болған иди. Лекин бу бүгүн кечә, бизниң тиришчанлиқимизда әмәлгә ашти. Бу һәл қилғуч минутлардики сайлам билән америкиниң өзгириш вақти йетип кәлди." Бу нөвәтлик сайламниң тарихий әһмийәткә игә сайлам икәнлики шүбһисиз. Сайламда кишиләрни һәйран қалдурған йеңилиқларниң бири һәр нөвәтлик сайламда җумһурийәтчиләргә аваз берип келиватқан штатларниң демократлар намзати обамаға аваз бәргәнлики болуп, обама консерватип америкилиқларниң қорғини һесаблинидиған охаю, флорида, шималий каролайна, вирҗинийә шитатлирида ғәлибә қилған иди.

Обама келәр йили 20 ‏ - январда ақсарайни өткүзүвалса, америкиниң 232 йиллиқ дөләт тарихида америкиға президент болған тунҗи африқа ирқидики шәхс болупла қалмай, җумһурийәтчиләрниң ақсарайдики хоҗайинлиқиға хатимә бериду. Обама сайлам кечиси чикагодики Grand бағчисида сөзлигән нутуқида бу нөвәтлик сайлам демократийиниң күч ‏ - қудритигә гуман билән қарайдиғанларға җаваб бәргәнликини әскәртти. У, бу нөвәтлик сайлам " әгәр америкида һәр нәрсиниң мумкинликигә гуман билән қарайдиғанлар, дөләт устазлириниң ғайиси һазирму мәвҗут икәнликидин шүбһилинидиғанлар, демократийиниң күч ‏ - қудритини мәңситмәйдиғанлар болса, бу кечә буниң җавабини силәр бәрдиңлар " дәп хитап қилди.

Җумһурийәтчиләр намзати, америка кеңәш палата әзаси җон микейн америка хәлқи ичидә аброй вә зор инавәткә игә сиясион болсиму, лекин у сайламда 338 сайлиғучи авазға қарши 155 аваз билән рәқиби, демократлар намзати обамаға уттуривәтти. Анализчилар, президент буш рәһбәрликидики җумһурийәтчиләр һөкүмитиниң һакимийәттики 8 йилда йүргүзгән сиясити америкилиқларда йеңи йолға меңиш тәлипини күчәйткәнликини, сәрмайә кризисиниң буни алға сүргәнликини билдүрмәктә.

Обама ғалибийәт нутуқи елан қилишниң алдида җумһурийәтчиләр намзати җон миккейин аризона шитатида сайлам нутуқи елан қилип, барак обаманиң ғәлибисини тәбриклиди. Өзиниң обама билән нурғун мәсилиләрдә пикир ихтилапи барлиқиға қаримай уни қоллайдиғанлиқини билдүргән микейн, америка хәлқини иттипақлишишқа, йеңи рәһбәрлик астида илгириләшкә үндигән иди.

Аризона штатидики бир меһманхана бағчисида қоллиғучилириға сайлам нутуқи сөзлигән җон микейн"шүбһисизки, аримизда нурғун пәрқләр мәвҗут. Лекин һазирқи вақит дөлитимиз еғир әһвалда туруватқан мәзгилдур. Мән бүгүн кечә обамаға униң бизгә йитәкчилик қилип, биз дуч келиватқан қийинчилиқларни йеңишигә пүтүн күчүм билән ярдәмдә болидиғанлиқини билдүрдүм " дәп көрсәтти.

Бу қетимқи сайлам америка тарихидики дәвр бөлгүч сайлам болупла қалмай, пүтүн дуня диққәт қиливатқан сайлам болуп, обама чикаго Grand бағчисидики нутуқида һәр қайси әлләр хәлқиғә хитап қилишни унутмиди. У " бизниң туприқимизда бүгүн кечә йүз бәргән вәқәләрни парламент, орда - сарайларда көрүватқанлар яки дуняниң хилвәт җайлирида радио әтрапиға топлинип аңлаватқанларға шуни демәкчи, бизниң кәчүрмишимиз өзгичә болсиму, лекин тәқдиримиз ортақтур. Америкиниң йеңи рәһбәрлик дәври башланди" дәйду.

Бағчидики нутуқида өзиниң рәқиби, җумһурийәтчиләр намзати җон микейнни мәдһийилигән, униңға рәһмәт ейтидиғанлиқини, униң билән һәмкарлишидиғанлиқини билдүргән обама, аяли Mechele Obama, икки қизи Sasha билән Malia, сиңлиси Maya ларға, сайлам һәйитـи вә қоллиғучилириға рәһмәт ейтти. Лекин өзини өстүргән, өзигә зор әҗирләрни сиңдүргән момисиниң сайлам һарпа күни бу дуня билән хошлашқанлиқиға, өзиниң ғәлибисини көрәлмигәнликигә чоңқур өкүнидиғанлиқини билдүрди. Обама сайлам ғәлибисини тәнтәнә қилиш билән биргә, америка дуч келиватқан риаллиқлар йәни ирақ, афғанистан уруши, пул - муамилә кризиси вә иҗтимаий мәсилиләрни тилға алди вә бу мәсилиләр билән йүзлишидиғанлиқини тәкитлиди.

Обама мундақ дәйду": бу йәрдә йеңи ениргийәни ечиш, йеңи хизмәт пурсити яритиш, йеңи мәктәпләрни селиш, тәһликиниң алдини елиш, иттипақдашлар билән мунасивәтни яхшилаш лазим. Йолимиз узун, әгри тоқай вә мушәққәтлик болуши мумкин. Бизниң бу нишанға бир йилда яки 4 йилда йетәлмәслик еһтималимиз мәвҗүт. Лекин мениң бу нишанға йитедиғанлиқимизға болған үмидварлиқим бу кечә мислисиз ашти."

Президент буш чаршәнбә күни әтигән сәйшәнбә күнки сайлам тоғрисида баянат елан қилип обамани тәбриклиди, бу қетимқи сайламниң тарихий әһмийитини муәййәнләштүрди вә һоқуқини вақтида өткүзүп беришкә вәдә қилди. Америка хәлқиниң тарих яратқанлиқини мәдһийилигән буш, "уларниң белитини қандақ ташлиған болушидин қәтинәзәр, америка хәлқи өзлириниң түнүгүн яратқан тарихидин пәхирлинәләйду.... Улар дуняға америка демократийисиниң һаяти күчини вә иттипақлиқимизниң аҗайип нәмунисини намайән қилди. Улар таллиған президентниң кәчүрмиши америка тарихиниң муваппәқийити, тиришчанлиқниң пакити, үмидварлиққа, ишәнч вә дөлитимиз бәргән вәдиниң изчиллиқиға вәкиллик қилиду", дәп әскәртти.

Буш йәнә мундақ дәйду": биз вашингтонда өзгириш ясаш дәврини башлидуқ. Лекин бу йәрдә өзгәрмәйдиған нәрсиләр бар. У болсиму, қошма шитатлар һөкүмитиниң әң муһим мәсулийитидин бири болған америка хәлқини қоғдаштин ибарәт һушярлиқини бошаштурмаслиқтур."