Türk filimi Uyghur élide cheklendi

Biraq mezkur filimning mezmuni xitay teshwiqat organlirini jiddiy bi'aram qilishqa bashlighan. Igilishimizche da'iriler yéqinda buyruq chüshürüp, mezkur köp qisimliq téléwiziye filimini chekligen. Mezkur filimni Uyghur tor betliridin öchürüp tashlighan we filimni köchürüsh we sétishni men'i qilghan. D u q ilgiri sürüshiche, qeshqer qatarliq jaylarda bir qisim kishiler mezkur filim seweblik jazalan'ghan.

Mezkur filimning cheklen'genliki da'iriler teripidin resmiy ispatlanmighan bolsimu, biraq peyshenbe küni Uyghur tor betliridiki ulanmilardin mezkur filim échilmidi. Uyghur torchiliq sahesidiki ismini ashkarilashni xalimaydighan bir kishining radi'omizgha bildürüshiche, “Böriler wadisi-tuzaq” xitayning “Yuku”,“Sina” qatarliq asasliq mulazimétirliri teripidin étiwétilgechke Uyghur tor betliride échilmas bolup qalghan.

“5‏-Iyul weqesi” din kéyin xitay türkiye munasiwiti téz tereqqiy qilip, ikki terepning siyasiy, iqtisadi alaqisi küchiyipla qalmay, medeniyet sahesidiki almashturushi téz kéngeygen. Bu bahanide türkiye filimliri her xil yollar arqiliq Uyghur élin'ghan köplep kirip, naxsha-muzika, kinochiliq saheliride türk qizghinliqini qozghighan.

“Böriler wadisi ‏-tuzaq” qizghinliq qozghighan shu filimlerning biri bolup, istanbulgha sayahetke barghan Uyghurlarning nejati shashmazni ziyaret qilishi, uning bilen xatire resimge chüshüshi istanbul sayahitining muhim parchisi bolup qalghan idi.

Mezkur filimning bu yil xitayda “Türkiye medeniyet yili” élan qilin'ghan mezgilde cheklinishi diqqet qozghaydighan bir mesile bolup qaldi. Uyghur torchiliq sahesidiki ismini ashkarilashni xalimaydighan yene bezi kishilerning bildürüshiche, xitay da'iriliri buningdin xéli burun Uyghur tor betlirige “Böriler wadisi ‏-tuzaq” ni chaplimasliq toghruluq uqturush qilghan bolsimu, biraq mezkur filim bezi tor betliride her xil yollar arqiliq dawamliq chaplinip kelgen.

“Böriler wadisi‏-tuzaq” ning türkiye medeniyet yilida cheklinishi türk hökümitining qandaq inkasini qozghaydighanliqi melum emes. Biz “Böriler wadisi-tuzaq” ning wakaletchi“Pana” filim studiyisige téléfon qilip, ularning inkasini élishqa tirishqan bolsaqmu, lékin téléfonimizni alidighan adem chiqmidi.

Uyghur aptonom rayoni da'irilirining qandaq seweblerni közde tutup, bu filimni chekligenliki mejhul. Biraq filimni körgüchilerning ilgiri sürüshiche, “Böriler wadisi-tuzaq” ning 171, 176‏-qismida bir Uyghur rol alghan. Filimdiki sherqiy türkistan heqqide bolghan di'aloglar xitay teshwiqat organlirini bi'aram qilghan bolushi mumkin.

Filimning bu qismida polat elemdar “Chéchiniye we sherqiy türkistan xelqi erkinlikke intilish rohidin ayrilip qalmisila, haman bir küni musteqilliqqa érishidu”, “Biz küreshni sherqiy türkistan, chéchiniyide dawamlashturimiz” dégen sözlerni qilghan.

Biraq d u q bayanatchisi dilshat rishitning ilgiri sürüshiche, qeshqerde mezkur filimge chétilip qalghan yüz nechche kishige terbiye bérish, jerimane qoyush qatarliq jazalar bérilgen. U, mezkur filimge chétilip tutqun qilin'ghan 16kishining iz dériki yoqluqini bildürdi.

“Böriler wadisi ‏-tuzaq” ni cheklesh qararining Uyghur aptonom rayonluq partkom yéqinda chaqirghan teshwiqat bölüm bashliqlirining yighini bilen munasiwetlik yaki emeslikini ilgirilep tekshürüp körüshke toghra kélidu. Aptonom rayonluq partkom sékrétari jang chünshyen shu qétimliq yighinda qilghan sözide, her qaysi teshwiqat organlirining “Idé'ologiye sahesidiki milliy bölgünchilikke we singip kirishke qarshi turushni kücheytishi” ni telep qilghan. “Böriler wadisi-tuzaq” ning del mushu mezgilde tosup qoyulushi közetküchilerning diqqitini qozghighan.

Dilshat rishitning ilgiri sürüshiche, “Böriler wadisi‏-tuzaq” tiki bash qehriman polat elemdarning Uyghurlar qelbidiki qehrimanliq obrazi, Uyghurlardiki türk filimlirige bolghan heyranliq, xitay medeniyet assimilyatsiyisige riqabet élan qilip, hökümetni qattiq bi'aram qilghan.

Nejati shashmaz Uyghurlargha yéqindin köngül bölidighan türk kino cholpanlirining biri. U ilgiri bir türk téléwiziye qanilining ziyaritini qobul qilip, özining sherqiy türkistandiki zulumni téma qilghan bir filim ishlesh niyiti barliqini bildürgen idi.