Türkiye kabulda uniwérsitét qurmaqchi

• Muxbirimiz erkin tarimning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Türkiyidiki bezi téléwizor qanallirida türkiyining kabulda uniwérsitét qurmaqchi boluwatqanliqi heqqidiki xewerge yer bérildi. Xewerde türkiye jumhuriyiti dölitining kéyinki 17 yil ichide qazaqistan we qirghizistanda uniwérsitét qurghandin bashqa, bügünki künde afghanistan, shimaliy iraq we kosowa qatarliq dölet we rayonlarda uniwérsitét qurush üchün teyyarliq qiliwatqanliqi ilgiri sürüldi.

Türkiye bilen afghanistan otturisida qedimdin tartip zich munasiwet bolghan

Afghanistanni yéngidin bina qilish we u yerde muqimliqni berpa qilish üchün burundin tartip küch chiqiriwatqan türkiye, emdi afghanistanning paytexti kabulda uniwérsitét qurmaqchi. Türkiye tashqi ishlar ministirliki bilen türkiye aliy mekteplerni bashqurush idarisi ortaqliship élip bériwatqan bu ish pilanigha asasen qurulidighan türk - afghan uniwérsitétida aldi bilen, pédagogika fakultéti échilidiken. Oqutquchilar türkiyidin ewetilidighan bu uniwérsitétta pütün dersler én'giliz tili bilen türk tilida ötülidiken. Ottura asiya tetqiqat mutexessisliri téléwizorlarda bayan qilghan köz qarashlirida, türkiye bilen afghanistan otturisida qedimdin tartip zich munasiwet barliqini, afghanistanda muqimliqni emelge ashurush üchün peqetla herbiy küchke tayinishqa bolmaydighanliqini, her xil yardemler bilen afghanistan xelqining könglini élish kéreklikini ilgiri sürüshmekte.

Qazaqistan we qirghizistan döletliri bilen shérik uniwérsitét achqan türkiye jumhuriyiti, emdi ottura sherq téxnika uniwérsitéti arqiliq yéngi musteqil bolghan kosowada uniwérsitét qurmaqchi boluwatidu.

Munasiwetlik organlardin alghan melumatlargha qarighanda, türkiye bir qanche yil burun tashqi ishlar ministirliki bilen aliy mekteplerni bashqurush idarisi ortaq komitét qurup, afghanistanda uniwérsitét qurushning pilanini tüzüshke bashlighan, ular bu pilanda türkiyining qazaqistan we qirghizistan bilen ortaqliship qurghan ehmet yeséwi uniwérsitéti bilen manas uniwérsitétini örnek qilghan. Yene biz munasiwetlik idaridin alghan melumatlargha qarighanda, türkiye hazirghiche afghanistanda 20 etrapida ottura mektep achqan bolup, emdi uniwérsitét achmaqchi iken. Afghan oqutquchilar yétishtürülgendin kéyin, asta - asta bashqa fakultétlar échilidiken.

Türkiye afghanistanda néme xizmetlerni qildi

Türk shirketliri bügün'giche afghanistanda bir yérim milyard dollarliq, 209 ish pilanini öz üstige alghan. Hazirghiche 27 mektepning binasini salghan, 38 ming oqughuchigha oqush pursiti yaritip bergen. Bulardin bashqa türkiye afghanistanliqlargha 5 doxturxana, 5 shipaxana sélip bergendin bashqa, 78 quduq échip bergen. Bulardin bashqa türkiye armiyisi afghanistandiki xelq'ara bixeterlik we yardem armiyisi yeni isafta aktip wezipe ötep kelmekte. Türkiye armiyisi hazirghiche ikki qétim bu xelq'ara birleshme armiyisining qomandanliq wezipisini öz üstige aldi.

Afghanistanda türkiye döliti achqan mekteplerdin bashqa, türk weqibliri qurghan mekteplermu bar. Ötken yili 9 - ayda türkiyige resmiy ziyaret üchün kelgen en'gliye tashqi ishlar ministiri dawid miliband, türkiyining xelq'arada oynawatqan ijabiy roli üstide toxtilip, türklerning afghanistanda achqan qiz ottura mektipini maxtighan idi. En'gliye tashqi ishlar ministiri maxtighan bu mektep sabiq tashqi ishlar ministiri abdullah gülning yolyoruqi boyiche échilghan idi. Afghanistan dölet bashliqi xamit karzay yéqinda türkiye bash ministiri rejep tayip erdoghan'gha téléfon qilip, türkiyining ma'arip jehettin afghanistan'gha qilghan yardimidin qattiq tesirlen'genlikini tekitligendin kéyin, türkiyining afghanistanda téximu köp mektep échishini telep qilghan.

Türkiye shimaliy iraq we kosowadimu uniwérsitét achmaqchi

19 - Mart küni türkiye yawro - asiya gündemi namliq intérnét gézitide yer alghan xewerge qarighanda türkiye, yéngi musteqil bolghan kosowa bilen shimaliy iraqtiki türkmenler zich olturaqlashqan erbil wilayitidimu uniwérsitét qurmaqchi iken. Kosowa dölet bashliqi fatmir seydi'u türkiyining bu yardimige rehmet éytidighanliqini éytqan. Türkiyidiki tonulghan uniwérsitétlardin biri bolghan bilkent uniwérsitétning qurghuchisi prof. Dr. Ihsan doghramachi shimaliy iraqning erbil dégen yéride tughulghan bolup, amérika xarwért uniwérsitétini püttürgendin kéyin, türkiyige jaylashqan. U hazir erbil wexpini qurup, bu weqip arqiliq tughulghan yurti erbilde uniwérsitét qurushqa teyyarliniwétiptu.

Afghanistanning türk dunyasidiki orni

Sowét ittipaqi yimirilgendin kéyin türkiye ottura asiya türkiy jumhuriyetliri bilen bolghan munasiwitige alahide ehmiyet bermekte. Bu jumhuriyetlerde uniwérsitétlar qurmaqta. Afghanistandimu uniwérsitét qurushtiki meqsidi néme? ghazi uniwérsitéti xelq'ara munasiwetler fakultéti oqutquchisi dr. Mehmet seyfettin erol ependi bu heqte toxtilip mundaq dédi: "türkiye türk dunyasi bilen munasiwetlik yéngi ish pilanliri tüzüp chiqishqa tirishiwatidu. Bu jehettin dégende afghanistan adettiki bir yer emes, jenubiy türkistandur. Ikkinchidin afghanistan, qedimdin tartip, bolupmu türkiye jumhuriyiti qurulghan waqittin tartip türkiyining türkiy milletler bilen bolghan munasiwitini kücheytishte muhim rol oynap kelgen bir dölet. Shunga türkiye burundin tartip afghanistan bilen bolghan munasiwitige alahide ehmiyet bérip kelgen idi. 11 - Séntebir weqesidin kéyin amérika afghanistan'gha kirgendin kéyin, afghanistanda we dunyada yéngi bir weziyet meydan'gha chiqti, türkiye bu weziyettin paydilinip afghanistan bilen bolghan munasiwitini qaytidin tereqqi qildurush üchün, afghanistan'gha her jehettin yardem qilmaqta. Afghanistanda uniwérsitét qurush pilanimu bulardin biri dep qaraymen.

Dr. Mehmet seyfettin erol ependi afghanistanning türkiyining türk dunyasigha échilghan ishiki ikenlikini, afghanistanda köp sanda türkiy milletlerning barliqini, shunga türkiyining u yerde uniwérsitét échishning intayin chong ehmiyetke ige ikenlikini éytip mundaq dédi: "türkiyidin qaraydighan bolsaq, afghanistan türkiyining türk dunyasigha échilghan ishigidur. Ikkinchisi afghanistanda muqimliq berpa bolsa, térrorni yoqatqili bolidu. Üchinchidin afghanistan türk dunyasining bir parchisi, chünki afghanistanning shimalida türkiy milletler olturaqlashqan. Tötinchidin afghanistan ottura asiya néfitini hind okyani arqiliq dunyagha sétish üchün nahayiti muhim bir dölet. Shunga türkiye türk dunyasi siyasitide afghanistan'ghimu ehmiyet bérishi kérek." (Erkin tarim)