Türkiye parlaméntida muzakire qiliniwatqan musapirlar qanuni Uyghurlar üchün néme yéngiliqlarni élip kélidu?

Türkiye 1950 - yili qobul qilin'ghan musapirlar we chet'elliklerni bashqurush qanunigha tüzitish kirgüzmekchi. Mezkur yéngi qanun layihisi 6 - ayning 20 - küni türkiye parlaméntida muzakire qilinishqa bashlidi. Türkiye musapirlar we chet'ellikler qanuni yawropa birlikige oxshashla qanuniy we insan heqlirini asas qilghan halda tüzüp chiqilidiken.
Ixtiyari muxbirimiz erkin tarim
2012.06.21
duq-musapirlar-komititi-muduri-hayrullah-efendigil-305.png Dunya Uyghur qurultiyi musapirlar komitéti mudiri xayrullah efendigil
RFA/Erkin Tarim


Yene bir tereptin türkiyige panahliq tilep kéliwatqan chet'elliklerning resmiyetliri asanlashturilidiken. Insan heqliri, erkinlik we bixeterlik otturisidiki tengpungliqni qoghdighan halda, insan heqliri ölchemliri we yawropa birliki ölchemlirige toshidighan musapirlar sistémisi qurup chiqilidiken.

Yéngi qanun türkiyige panahliq tilep kéliwatqan musapirlargha néme yéngiliqlarni élip kélidu? türkiyide burun musapirlar xizmitini ichki ishlar ministirliki tarmiqidiki wetendashliq idarisi qilip kéliwatqan bolsa, yéngi qanun'gha asasen köchmenler idarisi namida bir idare qurulidiken.

Melum bolushiche, bu idare xeterlik dep qaralghan kishilerni türkiyige kirgüzmeslik hoquqigha ige. Köchmenler idarisining türkiyining qanunigha xilap ish qilghanlarni 5 yil muddet bilen türkiyige kirgüzmezlik hoquqi bar bolup, buningdin bashqa yene gumanliq kishilerni axturush hoquqimu bolidiken. Belgilime boyiche bir chet'ellik türkiyide 90 kündin köprek turushni xalisa iqamet élish mejburiyiti bar iken.

Yéngi qanunda bir kishi eger 8 yil dawamliq türkiyide turghan bolsa u kishige muddetsiz türkiyide turush kénishkisi bérilidiken. Türkiyide turiwatqan wetensiz kishilerge wetensizlik kimliki bérilidiken. Türkiyige kelgen bir chet'ellik eger öz dölitide zulum we bésimgha uchrawatqan bolsa u kishige panahliq tilesh heqqi bérilidiken. Panahliq tiligen kishilerge 3 yilliq musapirlar pasporti bérilidighan bolup, bu kishilerning a'ile tawabi'atliri türkiyining ijtimayi parawanliq xizmitidin paydilinalaydiken. Panahliq tiligüchilerning baliliri türkiyidiki mekteplerde oquyalaydiken, hetta panahliq tiligüchilerge köchmenler idarisi teripidin iqtisadiy yardem bérilidiken.

Biz bu heqte téximu tepsili melumat élish üchün uzun yillardin béri Uyghur musapirlar xizmiti bilen shughulliniwatqan dunya Uyghur qurultiyi musapirlar komitéti mudiri xayrullah efendigil we sherqiy türkistan weqpining sabiq bash katipi hamut göktürk ependiler bilen söhbet élip barduq.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.