Türkiye ‏ - xitay munasiwetliride Uyghur mesilisi

Sürette, 6 - ayning - 27 küni enqerede élip bérilghan olimpikke qarshi erkinlik meshilini yetküzüsh namayishidin körünüsh.

Türkiye dölet mejlisi re'isi köksal toptan, xitayning siyasi meslihet kéngishining bashliqi jya chinglin we uning bilen birge kelgen xitay wekillirini türkiye dölet mejliside qobul qildi. Toptan, jya bilen 15 minut ayrim paranglashqandin kéyin ikki terep hey'etliri resmiy söhbetlishish üchün ministirliq yighin zaligha kirgen. Yighin'gha türkiye tereptin parlamént re'isi köksal toptan, dölet ministiri kurshad tuzman qatarliq türkiye hey'iti qatnashqan.

Toptan yighinda söz qilip, jya we uning hemrahlirini türkiyide we dölet mejliside kütüwalghanliqidin memnun bolghanliqini ipadiligen . Xitayda yüz bériwatqan sel apiti we yer tewresh hadisiliri seweblik xitayning iqtisadi we ijtima'iy sahelerde éghir derijide ziyan'gha uchrighanliqigha ghemxorluq qilidighanliqini bildürgen. Hemde 2008 ‏ - yilliq olimpik musabiqisining xatirjem we körkem shekilde axirlashqanliqini ipadiligen.

Zaman gézitining xewiride, türkiye dölet mejlisi re'isi köksal toptanni tebriklesh bilen sözini bashlighan xitayning siyasi meslihet kéngishining bashliqi jya türkiye bilen dölitining dostluq munasiwitining nahayiti muqim ikenlikini hemde ming yildin biri yipek yolining ikki döletning munasiwetlirini qoyuqlashturghanliqini bildürgen.

Jya, ikki dölet munasiwetliride mesile körülmigenlikini, iqtisad we tijaret munasiwetlerde muweppeqiyetlik netijiler qolgha kelgenlikini bildürüp mundaq dégen: xitay döliti türkiye bilen bolghan munasiwetlirige ehmiyet bérip kéliwatidu. Bu ikki dölet otturisida dostluqning téximu tereqqi qilishi, hemkarliqning téximu kéngiyishi xeliqlirimizning menpe'eti üchün uyghundur.

Xitay wekili jya chinglin ikki dölet munasiwetlirini ikki sahede téximu qoyuqlashturushni telep qilghan, birinchisi siyasi munasiwetlerni téximu qoyuqlashturush, re'isler, mejlisler, siyasi partiyiler arisida her xil uchrishishlar élip bérishimiz, ikkinchisi bolsa, her ikki terepning döletlik asasi menpe'etlirige alaqidar sahelerde öz ‏ - ara hörmette bolush we öz ‏ - ara hemkarlishishni dawamlashturush, her ikki dölet bölgünchi küchlerge we xelq'ara térrorchiliqqa ortaq qarshi turush.

Xitay wekili jya chinglin, türkiye terep bilen birlikte küch serp qilip, dölet igiliki we zémin pütünlükini qoghdashqa oxshash sahelerde ikki terepning menpe'etige hörmet qilish we chüshenche hasil qilishning dawamlishishi. Dini radikalliqqa qarshi turush, milliy bölgünchilikke we xelq'ara térrorchiliqqa birlikte qarshi turush, rayonluq we xelq'araliq bixeterlikni qoghdashta hemkarlishish toghrisida kélishim qilishni telep qilghan.

Jya yene iqtisad we tijaret saheliridiki munasiwetlerning üchinchi orunda turidighanliqini ipadilep, özliri bilen soda shirketler hey'itining birlikte kelgenlikini bildürüp, ular türkiyidin 200 milyon dollar etrapida mal sétiwélishqa imza qoyidighanliqini bildürgen. U yene xitayning küchlük we ishenchlik shérketlirige türkiyide soda ‏ - tijaret qilish heqqide teshwiq qiliwatqanliqini ipadiligen. Yighinning dawamigha axbaratchilarning ishtirak qilishi cheklen'gen.

Biz bu heqte sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyitining mu'awin re'isi hidayetullah ependi bilen söhbet élip barduq.