Turpanyüzi déhqanliri: “Biz peqet özimizning qanuniy heq-hoquqimizni telep qilduq”

Yéziliq hem nahiyilik hökümetning mejburlishi bilen, yéri hem baghliridin ayrilip qalghan turpanyüzi yézisidiki on nechche déhqan, 2009-yili 10-aydin bashlap, ilgiri-axiri bolup ili oblasti hem Uyghur aptonom rayonidiki erziyet idarilirige yéziliq hökümet hem nahiyilik hökümet üstidin erz qilishni dawamlashturghan.

Radi'omiz ziyaritini qobul qilghan déhqanlarning bildürüshiche, déhqanlar 2 yildin artuq erz qilish arqiliq, nöwette eyni chaghda mejburiy halda erzan sétiwétilgen yerliri üchün, yuqirisi üch yüz nechche ming, töwini 90 ming yüen etrapida tölem pulgha érishken. Eyni chaghda 200 mo etrapidiki baghni500 ming yüen'ge sétishni ret qilghan nuri isimlik déhqan a'ilisi toluqlan'ghan baha boyiche 2 milyon 400 ming yüen'ge érishken.

Ghulja nahiyisining örüklük béghi dep teriplinip kéliwatqan, turpanyüzi yézisining yuqiriqi turpanyüzi mehellisi ghulja tewesidiki sayahet merkezlirining biri. Melum bolushiche, yézidiki déhqanlarning yaz peslidiki kirimlirining bir qismi mushu baghlardin kélidiken. Emma, yéziliq hökümet 2009-yili etiyazda bu baghlarni déhqanlarning raziliqisiz xitay shirketliridin “Béyjing chingxu'a shirkiti” ge sétip bérish toxtami tüzgen.

Uyghurlar zich olturaqlashqan mehellige xitay shirkitining yerlishishi yézidiki déhqanlarnimu ghezeplendürgen. Mushundaq bir peytte yéziliq hökümet hem nahiyilik hökümet yer sodisidin alidighan paydini közlep, nuri, ümgülsüm, arup qatarliq bagh igilirining naraziliqigha qarimay, 2009-yili yaz peslide déhqanlargha aldash, popoza, tehdit wasitilirini qollinip, ularni baghlirini erzan bahada xitay shirketlirige sétip bérishke mejburlighan. Eyni chaghda bu xil bésim hem mejburlash sewebidin bagh igiliridin 70 yashliq nuri aka tuyuqsiz qozghalghan yürek késili sewebidin 5-ay mezgilide ölüp ketkendin kéyinla, yéziliq hökümet kadirliri déhqanlargha qaratqan mejburlishidin bir mezgil waz kechken. Emma bagh rayonidiki 10 nechche déhqanning yerliri yenila erzan bahada chingxu'a shirkitige sétip bérilgen. Eyni chaghda radi'omiz ziyaritini qobul qilghan turpanyüzi déhqanliri öz naraziliqlirini ipadiligen idi.

Ziyaritimizni qobul qilghan déhqanlarning bildürüshiche, déhqanlarning toxtimay erz qilishi netijiside ili oblastidin mexsus adem kélip, turpanyüzi yézisidiki déhqanlarning baghliri hem térilghu yerlirining sétilish mesilisini tekshürgen. Yézidiki déhqanlarning qattiq bésimi arqiliq, eyni chaghda déhqanlarning baghliri hem térilghu yerlirini ölcheshke mes'ul bolghan yéza kadirliridin, yuqiriqi turpanyüzi kenti hem töwenki turpanyüzi kentining kent bashliqliri abdusemet, tiliwaldi qatarliq ikki kishi xizmitidin élip tashlinip, tekshürüshke buyrulghan. Yéza bashliqi pexirdin xizmitidin yötkiwétilgen, yéziliq partkomning xitay millitidin bolghan jang famililik sékrétari tekshürülüshke bashlighan. Shundaqla bu ishqa alaqidar bolghan nahiyilik hökümettiki bezi kadirlarmu esli xizmet ornidin yötkiwétilgen.

Ziyaritimizni qobul qilghan turpanyüzi déhqanliri yene bu qétim déhqanlargha tölem pul bérish qarar qilin'ghandin kéyin, tursun qasim, tursun nasir, mutellip a'ilisidikiler bérilgen tölem pulning azliqini bildürüp, tölem pulni élishni ret qilghanliqini bildürdi.

Öz kimlikini ashkarilashni xalimaydighan déhqanlarning bildürüshiche, bu qétimqi yer dawasida déhqanlarning erzini bir terep qilishqa mes'ul bolghan kadirlar déhqanlarni agahlandurup, eger déhqanlar erkin asiya radi'osi qatarliq chet'el axbarat organlirigha yézidiki ishlar heqqide xewer bermeslikke wede qilsila, ularning ishlirining hökümet teripidin muwapiq hel qilinidighanliqini bildürgen.

Ziyaritimizni qobul qilghan turpanyüzi déhqanliri, yézidiki ehwallarni metbu'atlargha inkas qilish iradisidin yanmaydighanliqini ipadilep, déhqanlarning tölem pulgha érishishide yézidiki déhqanlarning heqqaniyet tuyghusi hem metbu'at xewerlirining rol oynighanliqini ilgiri sürdi.

Déhqanlar öz bayanlirida, özlirining bügünkidek netijige érishishide déhqanlarning xitayda belgilen'gen qanuniy tertipler boyiche kolléktip halda erz qilishni dawamlashturghandin bashqa, yézida yüz bergen naheqchiliklerni xelq'ara metbu'atlargha anglatqinining melum netije bergenlikini tekitlep, özlirining érishishke tégishlik qanuniy heq-hoquqlirini telep qilish iradisidin yanmaydighanliqini bildürdi.