Uyghur kishilik hoquq programmisi:“Shinjang xizmet yighini” tengsizlik mesilisini yenila hel qilmay tashlap qoydi

Xitay merkiziy hökümiti, 2009 - yildiki “5 - Iyul weqesi” ning bir yilliqi harpisida yeni 2010 - yili 17 - may béyjingda “Shinjang xizmet yighini” chaqirip, Uyghur rayonigha qaritip yéngidin iqtisadiy we siyasiy tereqqiyat siyasitini belgiligen idi.

Uyghur kishilik hoquq programmisi 27 - iyun élan qilghan doklatqa we ilgiri yuqiriqi yighin heqqide tarqitilghan xewerlerge qarighanda, mezkur yighin'gha xitay kompartiyisi chembirikidiki atalmish yuqiri derijilik Uyghur emeldarlarni öz ichige alghan héchqandaq Uyghur qatnashturulmighan.

Doklatta “Shinjang xizmet yighini” ning xitay hökümiti kütkendek ünüm bérishte meghlup bolghan “Gherbni échish siyasiti” qatarliq siyasetlerning üstige qurulghanliqi körsitilgen.

Doklatta mundaq déyilgen: ashu meghlup bolghan siyasetler keltürüp chiqarghan tengsizlik, Uyghur we bashqa xitay bolmighan milletlerge keng kölemlik tesir körsetti we 2009 - yili iyulda ürümchide yüz bergen toqunushqa töhpe qoshti.

Doklatta yene mundaq déyilgen: “Xizmet yighini” weqening kélip chiqishigha seweb bolghan tengsizlik we kemsitish mesilisini yenila hel qilmay tashlap qoydi.

Doklatta yene 2009 - yilidiki “5 - Iyul weqesi” yüz bérip aridin 3 yil ötken bolsimu, rayondiki tereqqiyat istratégiyiside, tengsiz kirim teqsimati, yuqiri nisbettiki namratliq we xizmetchi qobul qilishtiki milliy ayrimichiliq qatarliqlarni öz ichige alghan rayondiki xitay bolmighan milletlerning iqtisadiy ehwalini bahalash xizmet qurulmisi kemchil ikenliki körsitilgen.

Doklatta, “Shinjang xizmet yighini” ning arqa körünüshi süpitide “Gherbni échish siyasiti” heqqidimu melumat bérilgen.

Doklatta “Gherbni échish siyasiti” ningmu Uyghurlarning yashash muhiti we iqtisadiy ehwalni yaxshilashqa köp tesir körsitelmigenliki otturigha qoyulghan.

Doklatta mundaq déyilgen: xitay hökümitining “Xizmet yighini” siyasitini hasil qilishtiki usuli we yolgha qoyush yölinishi yenila “Gherbni échish siyasiti” de shekillen'gen endizilerge egishetti. Buningda eng diqqet qilishqa erziydighini shuki, meyli xitay merkiziy hökümitining siyaset belgilesh yighinliri we yaki yerlik hökümetlerning bu siyasetlirini yürgüzüsh ishlirida bolsun bulargha Uyghurlarni qatnashturush méxanizmi yenila shekillendürülmidi.

Doklatta xitay hökümitining “Shinjang xizmet yighini” siyasetlirini tüzüsh we yürgüzüsh jeryanida mewjut bolghan mesililerdin bir nechchisi misal qilip körsitilgen.

Doklatta Uyghur rayonigha munasiwetlik siyasetlerni belgilesh bu xildiki siyasetlerni yürgüzüshte Uyghurlarning qatnashturulmasliqi xitay merkiziy hökümitining yerliklerning ehwalni chüshinish derijisini cheklep qoyidighanliqi otturigha qoyulghan.

Doklatqa qarighanda “Shinjang xizmet yighini” da otturigha qoyulghan siyasetlerde Uyghur rayonigha sélin'ghan meblegh, iqtisadiy teqsimat qatarliqlar üstidin körüp turidighan nazarat qilish méxanizmi tonushturulmighan.

Doklatta yene qeshqerge qurulidighan alahide iqtisadiy rayoni, buninggha yandiship qeshqerde élip bériliwatqan chéqip - yötkesh qurulushi we bularning yerlik Uyghurlarning hayat kechürüsh yolighan körsitiwatqan eks tesirlirimu bir qatar chüshendürülgen.

Doklatning axirida xitay hökümitige bir qanche türlük teklip bérilgen.

Tekliplerning ichide xitay qanunlirigha asasen Uyghur we bashqa xitay bolmighan milletlerning barawer xizmet pursitige érishishni kapaletke ige qilish, xizmetchi qobul qilishtiki milliy ayrimichiliq we milliy kemsitish xahishlirigha xatime bérish,sherqiy türkistandiki xizmet pursiti ehwali, kirimdiki tengsizlik we milliy guruppilar arisidiki namratliq nisbiti üstide tekshürüsh élip bérish qatarliqlar alahide közge chéliqidu.

Uyghur kishilik hoquq programmisi amérikidiki kishilik hoquq teshkilatlirining biri bolup, mezkur teshkilat bu yil aprélda qeshqerning chéqilishi heqqidimu bir doklat élan qilghan idi.