Waqitliq oqutquchilar ishsiz qélish aldida turmaqta

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Yéqinda xitayning ma'arip ministiri wang shümin memliket ichidiki 448 ming resmiyleshmigen waqitliq oqutquchilarning hemmisini pat arida xizmettin chékindürüshi kéreklikini otturigha qoyghan. Gerche u sözide mezkur qararning ijra qilinish waqtini éniq démigen bolsimu, bu gep uning aghzidin chiqishi bilen, jem'iyette qattiq ghulghula bolup, kishilerning naraziliqini qozghighan.

Rehimsiz bir qarar

Köpligen kishiler xitay ma'arip ministirliqining bu qararini "nahayiti rehimsiz bir qarar" dep tekitlep, yillardin buyan hökümetning yéza ma'aripigha salghan meblighi ezeldin nahayiti az bolup kelgen idi, shunga yéza oqutquchilirimu intayin kem. Mushundaq shara'it astida, waqitliq oqutquchilar öz menpe'etini bir chetke qayrip qoyup, yéza ma'aripi üchün bir ömür dégidek pidakarliq bilen japaliq ishligen. Ular ayliq ma'ashi resmiyleshken oqutquchilarningkidin nechche hesse töwen bolsimu,yenila iradisidin waz kechmey öz hayatini oqughuchi terbiyilesh xizmitige béghishlighan. Mana endi hökümet yéza ma'aripigha köplep meblegh sélishi kérek, yéza ma'aripini heqsiz qilish kérek dep tekitlewatqan bir peytte, ularning yene mezkur rayonlarda ishlewatqan waqitliq oqutquchilarni pütünley chékindürüsh kérek dégenliki nahayiti yüzsizlik qilghanliq " dep naraziliq bildürgen.

Bérilidighan heq töwen

Munasiwetlik matériyallarda körsitilishiche, meyli xitay ölkiliridiki yéza mektepliride bolsun yaki Uyghur élidiki yéza mektepliride bolsun, wakalet ders bériwatqan oqutquchilarning xizmet shara'iti intayin japaliq hemde ularning her ayda éliwatqan ma'ashi intayin töwen bolup kelgen. Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan qeshqer rayonining melum bir yézisida 35 yil oqutush xizmiti bilen shughullan'ghan bir oqutquchi özining mezkur yézida 20 nechche yil xelq oqutquchisi yeni waqitliq oqutquchi bolup ishligenlikini hemde eng deslepte éyigha 8 yü'en, eng yuqiri bolghanda éyigha 45 yü'en élip ishligenlikini melum qilghan.

Ziyaritimizni qobul qilghan bu oqutquchining bildürüshiche, mezkur yézida hazirning özidimu nurghun ottura téxnikom püttürgen waqitliq oqutquchilar bolup, ularning köpinchisi sinip mudiri bolup ishlesh bilen bir waqitta heptisige 18 sa'ettin 22 sa'etkiche ders béridiken. Gerche ular resmiyleshken oqutquchilargha oxshash japaliq ishligen bolsimu, her ayda alidighan ma'ashi aran 240 yü'en iken. Ularning nurghunlirining turmush ehwali intayin qiyinchiliqta iken.

Waqitliq oqutquchilarni ishtin boshitishqa bolghan naraziliq

Xitay ma'arip ministiri wang shüminning 448 ming waqitliq oqutquchini pütünley ishtin boshitish kérek dégen sözi puqralarning naraziliqini qozghash bilen bir waqitta, memliket ichidiki metbu'atlarningmu diqqitini qozghighan.

Metbu'at muxbirliri xitay ma'arip ministiri wang shümindin "shu qeder köp sandiki waqitliq oqutquchilar birdinla xizmettin haydalsa, ularning bundin kéyinki turmushigha we shundaqla hoquq menpe'etige qandaq kapaletlik qilish kérek" dep sorighinida, ma'arip ministiri bolghan wang shümin "waqitliq oqutquchilar héchqachan qanunluq yollar arqiliq resmiyet béjirmigen. Ular mektep orunlirigha bérip ishleshte, munasiwetlik hökümet orunlirining ruxsitisiz yeni qanunsiz halda ish béjirgen" dep jawab bergen.

Wang shüminning muxbirlargha bergen bu jawabi kishilerni qattiq ghezeplendürgen. Xitayning shinxu'a tor bétide " eger wang shüminning déginidek bolghanda, yillardin buyan minglighan aliy mektep oqughuchilirini terbiyelep chiqiwatqan yézilardiki resmiyleshmigen waqitliq oqutquchilarning hemmisi qanun'gha xilapliq qilghuchilar bolup hésablinamdiken ?! bu bekmu yüzsizlikqu ! bir ma'arip ministirining aghzidin bundaq gepning chiqishigha peqetla ishen'gümiz kelmeydu" dégendek naraziliq pikirler otturigha qoyulghan.

Bir qisim tordashlar wang shüminning dégenlirige qattiq naraziliq bildürüp" ma'arip ministirliqi tarixni hörmet qilishi kérek, eng japaliq waqitlarda 'xelq oqutquchisi' dégen shereplik nam bilen bikarning ornida quldek ishlitip, endi shara'it sel yaxshilashqanda hemmini birdinla inkar qilish bekmu adaletsizlik bir ish. Ma'arip ministirliqi tarixni hörmet qilish bilen bir waqitta yene, emeliy ehwallarnimu közde tutushi kérek. Eger 400 mingdin artuq oqutquchini bu xil addi usul bilen birdinla ishtin boshitiwetse, bu ish peqet ma'arip sahesigila tesir yetküzüp qalmay belki jem'iyette zor muqimsizliq keltürüp chiqiridu" dep körsetmekte.

Uzun yil ma'arip saheside ishligen sidiq haji ependi özining wetendiki chéghida bir mezgil waqitliq oqutquchi bolup ishligenlikini eslesh bilen bir waqitta, xitay ma'arip ménistiri wang shüminning 448 ming waqitliq oqutquchini pütünley ishtin boshitish kérek dégen sözige qattiq naraziliq bildürdi. (Méhriban)