Ву хуңда: " хитайниң мәқсити партийисиниң инавитини өстүрүш вә коммунистик реҗимини күчәйтиш"

Хитайниң адәм бесилған аләм кемисии бошлуққа көтүрүлмәктә.

Хитайниң өз дөлити ичидики кризисларни һәмдә хәлқара бесимларни бир чәткә қайрип қоюп аләм қатниши программисини җан - җәһли билән давамлаштуруши немидин дерәк бериду?

Бу һәқтә пикир баян қилған сиясий көзәтчиләр буни хитайниң сиясий орнини өстүрүштики тиришчанлиқи дәп қариса, әмма хитай өктичиләр хитайниң буниңдики ғәризиниң пәқәт хитай коммунист партийисиниң орнини муқимлаштуруш дәп оттуриға қоймақта.

Хитай тәрәп бу қурулушини үч басқучлуқ аләм понкити қуруш пиланиниң муһим қәдими дәп көрситиватқан болсиму, әмма, чәтәлләрдә яшаватқан хитай өктичилири хитайниң мундақ минутларда нәччә милйон долларлиқ аләм қатнишиши программисини йолға қоюшиниң пәқәт хитай компартийисиниң орнини муқимлаштуруш үчүн икәнликини илгири сүрмәктә.

Бу һәқтә тохталған америкидики лавгәй фонди җәмийитиниң рәиси харий ву ( ву хоң да) хитай коммунистлириниң мәқсити нәччә милйон долларлиқ шу хилдики қурулушлар арқилиқ өз партийисиниң хәлқ нәзиридики инавитини өстүрүш вә коммунистик реҗимини күчәйтиш икәнликини оттуриға қойди.

Харий ву мундақ деди: " биз , хитай һөкүмити немә учун намратларни йөләшкә мәбләғ салмиди? улар немә үчүн америкиға мәбләғ салиду? немә үчүн улар айға сүний һәмра чиқириду? дәп соал қойимиз. Әгәр бу милйонлиған доллар хәлққә селинған болса уларға көп мәнпәәти тегәтти. Чүнки хитайда намратлар бәк көп. Нурғун мәктәпләрниң әслиһәлири толуқ әмәс, хәлқниң һәтта қандақ зираәт теришни қара қилидиған һоқуқиму йоқ. Буларниң һәммиси коммунист реҗимидин болуватқан гәп."

У йәнә хитайниң сиясий системисида һечқандақ өзгириш болмиғанлиқини , қаримаққа охшаштәк қилсиму, йәнила мав зедоң һөкүмранлиқ қилған заманларға түптин охшишидиғанлиқини, хитайдики реҗим вә бастуруш түпәйли пуқраларниң, өзлири йолуқиватқан намратлиққа охшаш мәсилиләр үстидә очуқ пикир баян қилишқа җүрәт қилалмайдиғанлиқини илгири сүрди.

Һалбуки, б б с ахбарат агентлиқида нәқил қилинишичә, америка пайтәхти вашингтонға җайлашқан дөләтлик асия тәтқиқат ишханисидики дин чең, хитайниң аләм қатниши программилирини йил улап тәрәққий қилдуруши, хитайниң хәлқара сәһнигә чиққанлиқини көрситиш үчүн икәнликини илгири сүргән болсиму, әмма у йәнә хитайниң дөләт ичидә аләм қатниши ғәлибиси арқилиқ өз партийисини мустәһкәмләш мәқситиниң барлиқиниму чәткә қақмиған.

Лекин бүгүн мухбирларни күтивелиш йиғинда хитай ташқи ишлар баянатчиси лю җийәнчав, хитайниң адәм селинған аләм кемисини қоюп бериштики мәқсити аләм бошлуқидин тинч йосунда пайдилиниш, хитай иқтисадини илгири сүрүш вә хитай хәлқиғә бәхит яритиш дәп көрсәтмәктә.

Хитай һөкүмити бу нөвәт учқучисини аләм бошлуқида мәшғулат қилдуруп синаш һәмдә кәлгүси он йилда аләм понкити қурушни пилан қилған иди.

Һалбуки хитайниң аләм қатниши технологийисиниң техникилиқ сәвийисидин хәвәрдар мутәхәссисләр хитайниң өз алдиға аләм понкити қуруш сәвийисигә алдирап йетәлмәйдиғанлиқини илгири сүрүшмәктә.

Б б с хәвәрләр торида хитайниң аләм қатниши технологийиси һәққидә берилгән бир парчә мақалидә нәқил қилинишичә, америка дөләтлик һава вә аләм қатниши музейи, аләм қатниши тарихи бөлүмидики тәтқиқатчи доктур рогәр ланиус, гәрчә хитай аләм бошлуқиға учқучи селинған аләм кемисини йоллиған үчинчи дөләт болсиму, әмма бу җәһәттә америка вә русийиләр йәткән сәвийигә йетиш үчүн униң басидиған мусаписи интайин узун икән.

Доктор ланиус әпәндим бу һәқтә тохтилип, хитайларниң аләм қатниши программисини сирттин күзәткәндә, уларниң учқучи селинған һәмдә бәзи мәһсулатларни елип баралайдиған аләм кемиси ясаш җәһәттә муәййән нәтиҗә қазанғанлиқини, әмма буларниң аләм қатнишида хитайлар көзлигән нишанға йетишкә йетәрлик әмәсликини оттуриға қойған вә: " улар бу нөвәт аләм бошлуқида мәшғулат қилишни пилан қилмақта. Уларни бу җәһәттә ғәлибә қазандиму дәйли, әмма аләм бошлуқида бир қетим меңиш (мәшғулат ишләш) билән иш пүтмәйду," дегән.

Хитай аләм қатниши идариси 25 - сентәбир бейҗиң вақти 21 дин 10 минут өткәндә, җючүән аләм қатниши базисидин шенҗу 7 типлиқ аләм кемисини қоюп бәрди. Мәлум болушичә, бу аләм кемисигә икки хитай аләм учқучиси селинған болуп, бу кемини узун сәпәр типлиқ тошуғучи ракета аләмгә елип маңған.

Хитай 1958 - йилидин буян аләм қатниши қурулушиға изчил мәбләғ селип келиватқан болуп, шу йили хитай армийиси гәнсу өлкисидики җючүән райониға аләм кемиси қоюп бериш базиси қурған вә 2003 - йилиға кәлгәндә аләм учқучиси башқуридиған шенҗу 5 типлиқ аләм кемисини қоюп берип хәқләрниң диққитини тарқатқан болса, хитай армийисиниң 2007 - йили январда һаварайи саһәсидә ишлитилидиған бир сүний һәмраһни башқурулидиған бомбида етип чүшүрүши, хәлқара җәмийәтниң күчлүк тәнқидигә учриған иди.