Xitay b d t yighinida yene “Sherqiy türkistan islam herikiti” teshkilatini tilgha aldi

Xelq'ara metbu'atlarning uchurigha qarighanda, 9-ayning 18-künidin bashlap birleshken döletler teshkilatining nyuyorktiki bash orginida birleshken döletler teshkilatining 67-nöwetlik yighini échilishqa bashlan'ghan.
Ixtiyariy muxbirimiz haji qutluq qadiri
2012.10.03
sherqiy-turkistan-islam-herikiti-bdt-305.jpg Xitay b d t yighinida yene “Sherqiy türkistan islam herikiti” teshkilatini tilgha aldi. 2012-Yili öktebir, nyu-york.
RFA/Qutluq

Bu qétimqi yighin taki 10-ayning 2-künige qeder dawamlashti. Yighin'gha 120 nechche döletning prézidénti, tashqi ishlar ministirliri qatarliq yuqiri derijilik emeldarlar qatnashqan bolup, yighinning échilish murasimida bu nöwetlik birleshken döletler teshkilatining re'isi jemich bilen birleshken döletler teshkilatining bash katipi ban kmon qatarliqlar ayrim-ayrim échilish nutqi sözlesh bilen birge, bu qétimqi yighinda alahide muzakire qilinidighan bezi ishlar heqqide aldin bésharet bérip ötken. Uning nutqidiki metbu'atlarning diqqitini hemmidin bek tartqan nuqta yeni térrorluqqa birlikte qarshi turush, istratégiyilik hemkarliq, térrorning menbelirini we kélish yollirini tosuwétish we shundaqla dunya tinchliqini emelge ashurush qatarliq bir qatar mesililer heqqide toxtalghan. Bu qétimqi birleshken döletler teshkilatining yighinigha xitayning tashqi ishlar ministiri yang jiéchi bashchiliqidiki ömek qatnashqan. Yighin özining kün tertipi boyiche 9-ayning 24-küni, 67-nöwetlik birleshken döletler teshkilati yighinining “Dölet ichi we xelq'arada qanun arqiliq idare qilish” aliy derijilikler yighini achqan. Birleshken döletler teshkilatining bash katipi ban kmon bilen birleshken döletler teshkilati yighinining bu nöwetlik re'isi jemich yighinda herqaysi ellerning qanun arqiliq idare qilish asasidiki xelq'ara tertipni qoghdishini muraji'et qilghan.

Ban kmon sözide mundaq dégen:
-Qanun arqiliq idare qilishni kücheytish her bir döletning menpe'iti üchün bolup, her bir kishining menpe'itige uyghun kélidu. Qanun arqiliq idare qilish xelq'ara chong a'ilidiki her bir döletning asasi. U shundaqla her qaysi ellerning qanun arqiliq idare qilishni we adilliqni kücheytishini telep qilghan. Xelq'ara tertipni qanun arqiliq qoghdashni muraji'et qilghan.

Xitay hökümiti bu qétimqi yighin'gha özining bir qatar teklip‏ layihilirini otturigha qoyghan bolup, xitay hökümitining asasliq qoyghan teklip ‏layihisi:

  • B d t ning rohi
  • B d t ning bezi qanunlirigha tüzitish kirgüzüsh we bezilirini qayta tüzesh
  • Siyasiy we bixeterlik mesililiri
  • Térrorluqqa qarshi turush
  • Koriye yérim arili mesilisi
  • Birma mesilisi
  • Afghanistan mesilisi

Iranning atom énérgiye mesilisi qatarliq bir yürüsh siyasiy mesililer we undin bashqa muhit asrash, yémeklik bixeterliki qatarliq mesililer bolup, bu layihidiki nurghun mesililer yéngi mesililer we özgergen mesililer bolsimu, lékin xitay dölitining bu layihiside peqetla özgermey kéliwatqini,11-séntebir weqesidin kéyin izchil türde özini térrorluqning qurbani dep körsitip kéliwatqanliqidin ibarettur. Yeni xitay hökümitining bu qétimqi layihisining tötinchi maddisida özining “Sherqiy türkistan islam herikiti” teshkilatining hujumigha uchrawatqanliqi we uningdin bashqa sherqiy türkistan teshkilatlirining hujumigha uchrighanliqini körsitip, térrorluqqa dunya xelqi bilen birlikte qarshi turushqa teyyar ikenlikini bildürgen.

Biz bu munasiwet bilen yéqindila amérika, gérmaniyilerde özining ilmiy tetqiqatini élip bérip, yaponiyige qaytip kelgen kagoshima xelq'ara uniwérsitéti uchur-alaqe fakultétining mudiri proféssor doktor nishihara ependi bilen söhbette bolduq.

Proféssor doktor nishihara ependi bu heqte özining qarashlirini bayan qilip mundaq dédi:
- 9-Ayning 18-künidin bashlan'ghan, birleshken döletler teshkilatining 67-nöwetlik yighinida, xitay hökümitining “Sherqiy türkistan islam herikiti” teshkilatining hujumigha uchrawatqanliqini,uningdin bashqa sherqiy türkistan térrorluq teshkilatlarningmu hujumining barliqini otturigha qoyush bilen birge, özining dunya xelqi bilen térrorluqqa qarshi turushtin ibaret bu layihini otturigha qoyushi nahayitimu yaxshi ish. Xitay hökümiti kishilik hoquq pa'aliyiti bilen térrorluqni perqlendürüshi kérek. Bolupmu, Uyghurlarning lédiri rabiye qadir bashchiliqidiki Uyghurlarning kishilik hoquq herikiti bilen sherqiy türkistan islam herikiti teshkilatini perqlendürüshi kérek. Sherqiy türkistandiki musulmanlarning hemmisi térrorchi emes, u yerdiki kishilik hoquq pa'aliyiti hergiz térrorluq heriketke yatmaydu. Xelq'ara jem'iyet xitay hökümitini térror bilen kishilik hoquq pa'aliyetlirini perqlendürüp mu'amile qilishqa dewet qilidu.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.