Uyghur ilidiki xitay xiyanetchi emeldarlarning jazalinishi “Péchikini qurban qilip, shahni qutuldurush” hiylisidur

Xitay hökümiti 18-qurultay harpisida, özlirining atalmish “Pakliq qurulushi” gha köngül bölüwatqanliqini namayan qilish üchün yéqinqi bir mezgildin buyan xitayda we Uyghur ili teweside hoquqidin paydilinip xiyanetchilik, parixorluq bilen shughullan'ghan bir türküm jinayetchilerni tekshürüp bir terep qildi. Bolupmu Uyghur ilidiki hoquqidin paydilinip xiyanet bilen shughullinip jazalan'ghan emeldarlar Uyghur jama'iti arisida bekrek diqqetni chekmekte.

Uyghur wetini da'iriside, téxi yéqindila ili oblastliq partkomning sékrétari jaw bawxu'a we uning shérikliri xiyanetchilik, parixorluq jinayiti bilen jazalan'ghan, uningdin kéyin renglik métal idarisining bashliqi yang yüming we uning shérikliri oxshash jinayet bilen jazagha uchrighan idi.

Tengritagh torining 15-awghust élan qilghan “Aptonom rayonimizdiki teptish organliri aldinqi yérim yilda xiyanetchi emeldardin 11 ni tekshürüp bir terep qildi” namliq xewirige asaslan'ghanda, jinayetliri ashkariliniwatqan emeldarlarning sani az emes. Xewerde körsitilishiche, bu 11 neper jinayetchilerning hemmisila hakim we bashqarma derijiliktin yuqiri emeldarlar bolup, ulargha chétilghan iqtisadning qimmiti 73 milyon 308 ming somgha yetken. Uyghur aptonom rayonluq teptish mehkimisining bash teptishi nishan ibrahimning bildürüshiche, ular aldinqi yérim yildila kespiy jinayet délosidin 276 ni turghuzup, 308 kishi üstidin tekshürüsh élip barghan.

Chet'eldiki Uyghur siyasiy pa'aliyetchilirining qarishiche, xitaylar Uyghur élide hoquq tutushni bayliq toplash bilen bir menide chüshen'gen'ge oxshash, Uyghur puqralirimu hoquq tutqan xitaylarni bulangchi bilen oxshash menide chüshinidu. Uyghur jem'iyitide, xitay xiyanetchi, parixor emeldarlirining jazalinish mesilisige qarita herxil inkaslar mewjut. Béziler “Bu jazalar péchikini qurban qilip, shahni qutuldurush hiylisidin bashqa nerse emes, Uyghur élide xiyanet qilmaydighan, para almaydighan emeldar yoq. Wang léchu'en'ge oxshash chong béliqlar menggü torgha chüshmeydu” dep qarimaqta.

Bu xil qarashni ilgiri sürüwatqan d u q teshwiqat-neshriyat komitétining mudiri perhat muhemmidi ependi bu toghrisida toxtilip ötti. U sözide, Uyghur diyarida hoquq tutqan xitaylar atalmish “Üch xil küchler”ni basturup, Uyghur wetinining muqimliqigha kapaletlik qilip bersila, bashqa jinayetlirining sürüshtürülmeydighanliqini ilgiri sürdi.

Perhat muhemmidi ependining bildürüshiche, Uyghur diyaridiki xitay emeldarlirining hemmisidila “Bu jay haman qoldin kétidu” deydighan bir endishe mewjut bolup, bu emeldarlar pursetni ching tutup bayliq toplashqa kiriship ketken. Uning éytishiche, xitaylar waqti kélip, Uyghur diyari qoldin chiqip ketküdek bolsa, toplighan bayliqlirini kötürüp qéchishning koyigha kirgen, xuddi yang zingshing, jing shurin, shing shiseylerge oxshash. Barin weqesi we undin kéyin yüz bergen weqelermu bir qisim xitaylarni yurtigha qéchishqa mejburlighan.

Uyghur ilidiki xitay xiyanetchi emeldarlirining jazalinish mesilisige qarita oxshimighan köz qarashlarda boluwatqan d u q teshwiqat-neshriyat komitétining mudiri perhat muhemmidi ependining pikrini huzurunglargha sunduq.