1949 ‏ - Yilidin buyan xitay hökümranliq qiliwatqan 'shinjang' (7)

Sürette xitay saqchiliri Uyghur aptonom rayonining bir yézisida Uyghur déhqanlirini tutqun qiliwatqan körünüsh

 Tötinchi bab: shinjangning kelgüsi

Lin bawxu'a ependi kitabining bu babida 'shinjangning kelgüsi' heqqide toxtilip mundaq deydu: sherqi türkistan teshkilatliri kommunist xitay hökümitige alliqachan jeng élan qilip boldi, hazir yash ewladlarni qolgha keltürüsh üchün teshwiqatni kücheytiwatidu. Eger xitay emdi siyasitini özgertmise, berpa qilimen dewatqini 'inaq jem'iyet' emes, belki qan aqquzidighan jem'iyet bolup qalidu.

'Dölet menpe'eti hemmidin ela' dégen kitab buyiche yürgüzülgen siyaset

- Xitay kommunist partiyisi yasap chiqqan 'muqimliq hemmidin ela' dégen tutémni tiklesh shinjangda hemmini bésip chüshti, - dep bayanini dawamlashturidu lin bawxu'a ependi " 1949 ‏ - yilidin buyan xitay hökümranliq qiliwatqan shinjang" dégen kitabining 'shinjangning kelgüsi' dégen babida, - wang léchüenning ' dölet menpe'eti hemmidin ela' dégen kitabida iqtisadni tereqqiy qildurush dégenni bahane qilip, emeliyette 'muqimliq' dégen mesile sözlen'gen. 'Muqimliq' dégende 'töt mesile otturigha qoyulghan. Birinchiside bölgünchilikke qarshi turush hemmini bésip chüshidighan mesile dep tekitlen'gen؛ ikkinchiside gerche diniy mesile we milliy mesilidin ibaret xelq ichidiki ziddiyet mesilisi dep téma qoyulghan bolsimu, emma bu témini tézla yighishturup qoyghan؛ qalghan üch mesilide yenila diniy mesile, milliy mesile da'irisige kiridighan her xil témilar sözlen'gen bolup, uning hemmiside bölgünchilikke qarshi turushning hemmini bésip chüshidighan mesile ikenliki sözlen'gen.

Lin bawxu'a ependining qarishiche, kommunist xitay hökümitining bashqa milletlerning kishilik hoquqigha we diniy étiqadigha hürmet qilmaydighan bundaq pikir qilish usuli özgermise, shinjang dep atiliwatqan bu jayda 'muqimliq' bolushtin ümid yoq. Xitaylarni bashqa milletlerning yurtigha köchürüp kélish arqiliq mesilini hel qilmaqchi bolghan bundaq usul, emeliyette mesilini téximu murekkepleshtüridighan usul.

Wang léchüenning'dölet menpe'eti hemmidin ela' dégini bulang - talang qilish

Lin bawxu'a ependining bayan qilishiche, wang léchüenning'dölet menpe'eti hemmidin ela' dégini, emeliyette bir chong aldamchiliq. Bu aldamchiliqning pakiti 'maliye géziti' ning 2007‏ - yilidiki bir sanida ashkarilan'ghan idi. Uningda éytilishiche, xitayda ishchi - xizmetchiler qoshqan pay bilen qurulghan eng chong éléktir quwwiti shirkiti ‏ - ‏ 'lunéng' shirkiti bir yildin kéyinla dölet igilikidiki shirketliktin xususiy igiliktiki shirketke aylinip, uning üch milyard yette yüz ottuz milyon yüen meblighining %91 i shexsiylerning xususiy igiliki bolup qalghan.

Bu shirketning xojayinliri zéng chingxung, yü jéngshéng, wang léchüen idi. Bu uchur ashkarilan'ghan haman, xitay hökümiti derhal buyruq chüshürüp uni gézitlarda xewer qilishni cheklidi. Buningdin melumki, wang léchu'enlerning 'dölet menpe'eti hemmidin ela' dégini, emeliyette shinjang dégen bujayni bulash, talan - taraj qilishtin ibaret.

Shinjangda Uyghurlarla xitay hökümitining zerbe bérish nishani

- Musteqil yazghuchi wang lishong ependi 'shinjang xatirisi' dégen kitabida kommunist xitay hökümitining shinjang mesilisining xaraktérini 'shinjangning muqimliqigha tesir körsitidighan asasiy xewp bölgünchilik we qanunsiz diniy pa'aliyettin kélidu' dep békitkenlikini ashkarilighan idi, - dep bayanini dawamlashturidu lin bawxu'a ependi, - xitay hökümiti xitaylar xitayni bölmeydu, dep qaraydu, xitaylarda hem diniy étiqad dégen nersimu yoq. Démek, mushu siyaset buyiche, milliy bölgünchiler dégenmu, qanunsiz diniy pa'aliyet qilghuchilar dégenmu, héchqaysisi xitaylar emes, bu siyaset buyiche, peqet Uyghurlarla xitay hökümitining zerbe bérish nishani. Xitay hökümiti Uyghurlargha zerbe bérish üchün xitaylargha tayiniwatidu.

Shinjang dégen bu jayda saqlinip turuwatqan asasiy xewp - yerlik xelq bilen düshmenleshkenlik

Lin bawxu'a ependining qarishiche, xitaylar shinjang dégen bu jaydiki yerlik milletni zerbe bérish nishani qildi. Yerlik milletlerni düshmen dégen sepke ötküzüp qoydi. Mana bu shinjang dégen bu jayda saqliniwatqan asasiy xewp.