Шәрбазхан: оғлум хитай түрмисидә қийнап өлтүрүлди

Нурул ислам шәрбазниң аниси уйғур дадиси пакистанлиқ болуп, 2009-йили “5-июл вәқәси” гә четилип қолға елинған вә муддәтсиз қамақ җазасиға һөкүм қилған иди.

Нурул исламниң дадиси радиомизға бу һәқтә мәлум берип, оғлиға қәст қилинғанлиқи, түрмидә йәнә нурғун уйғур яшлириниң өлүп кетиватқанлиқини билдүрди.

2009-Йили “5-июл намайиши” қанлиқ бастурулғандин кейин, хитай даирилири нурғун уйғур яшлирини қара-қоюқ тутқун қилған вә җазаға тартқан иди.
Нурул исламму шу йили 27-июл үрүмчидә қолға елинған вә 2010-йили 13-апрел ақсу вилайәтлик оттура сот тәрипидин “қатиллиққа урунуш, қалаймиқанчилиққа күшкүрткүчилик қилиш” җинайити билән әйиблинип, муддәтсиз қамақ җазасиға һөкүм қилинған иди.

Нурул исламниң дадиси шәрбазханниң билдүрүшичә, нурул ислам бу йил 13-ноябир түрмидә һаятидин айрилған. У өз азаблирини төвәндикичә баян қилди.

Шәрбазхан: силә немә қиливатисилә, ухлап яттиңларму, оғлум хитай түрмисидә өлтүрүлди. Силәрниң юқири дәриҗилик башлиқиңлар билән сөзлишимән, шинҗаңдики хитай түрмисидә йәнә көплигән уйғур оғул-қизлири өлмәктә. Мән пакистанлиқ, аялим уйғур иди. Улар адәм өлтүрүватиду.

Шәрбазханниң билдүрүшичә, у, оғли нурул ислам җазаға тартилғандин кейин оғлиниң дәвасини қиливатқан мәзгилдә хитай даирилири тәрипидин тутқун қилинип, 2010-йили 10-июн хитай чеграсини мәҗбурий чиқириветилгән вә хитайда туруп оғлиниң дәвасини қилиш һоқуқидин мәһрум қилинған.

Арилиқта шәрбазхан хитайға берип оғлини көрүшкә көп тиришқан, пакистандики хитай әлчиханисидин виза илтимас қилған, әмма рәт қилинған. Хитай әлчиханисидики мунасивәтлик хадим униңға оғли һәққидә ялған хәвәр бәргән. Шәрбазхан бу һәқтики тәпсилатларни уйғур тилида баян қилди.

Хитай даирилири шундин кейин “5-июл вәқәси” гә четип 30 ға йеқин адәмгә өлүм җазаси берилгәнликини очуқ елан қилған, әмма йәнә қанчилик адәмниң муддәтсиз вә муддәтлик қамақ җазалириға һөкүм қилинғанлиқини ениқ ашкарилимиған.

Һалбуки, бир қисим көзәткүчиләр “5-июл вәқәси” дин кейин җаза һөкүм қилинған яшларниң бир нәччә миңдин ешип кетидиғанлиқини һәтта бәзи яшларниң түрмидики таяқ вә қийин қистақ сәвәбидин өлүп кетиватқанлиқини илгири сүрүшкән иди.

Радиомиз буни мустәқил тәкшүрүп дәлилләштә көп қийинчилиқларға йолуққан болсақму, бәзи йип училириға еришкән идуқ.

Илгирики программилиримизда үрүмчидики хитай қәбристанлиқини башқуруш вә җәсәт көйдүрүш орнидикиләр түрмидә өлүп игисиз қалған уйғурларни көйдүрүп бир тәрәп қиливатқанлиқини ашкарилиған иди.

Радиомизға үрүмчидики түрмә вә “5-июл вәқәси” дин кейин түрмигә қамалған уйғур яшлири һәққидә көргән-билгәнлирини баян қилған шәрбазханму түрмә муһитиниң интайин начар икәнликини, оғли қамалған үрүмчи шәһәрлик 1-түрмидила таяқ вә түрмидики начар муһит сәвәбидин әйни чағдила өлүп кәткән уйғур оғул-қизлириниң нәччә йүзгә йетидиғанлиқини билдүрди.

Нурул ислам шәрбазму “5-июл вәқәси” дин кейин қолға елинған уйғур яшлириниң бири иди. Нурул ислам шәрбазниң дадиси шәрбазхан пакистанлиқ, аниси пашайим болса уйғур.

Нурул ислам 1992-йили 16-январ уйғур елидә туғулуп, уйғур елидә өсүп чоң болған. У 2009-йили үрүмчидә намайиш болған мәзгилдә әмдила 17 яшта болуп, үрүмчи шәһәрлик 3-оттура мәктәптә әлачи оқуватқан оқуғучиларниң бири икән.

Нурул исламниң қолға елинғандин кейинки әһвали қандақ болған?

Нурул ислам 2010-йили 13-апрел ақсу вилайәтлик сот даирилири тәрипидин муддәтсиз қамақ җазасиға һөкүм қилиништин илгири үрүмчидики “шисән түрмиси” дә 8 ай ятқан вә ақсуда сотқа тартилғандин кейин үрүмчи “1-түрмә” гә йөткәлгән. Шәрбазхан оғли барғанда аяли оғлидин аңлиған вәқәләрни баян қилип бәрди.

Шәрбазхан пакистанға чиқириветилгәндин кейин, аяли пашайим йол меңип йүрүп оғли нурул ислам билән пәқәт икки қетим көрүшүш имканийитигә еришкән. 3-Қетим көрүшүшкә һөкүмәт даирилири уни чақиртип кәлгән.

У чағдики әһвалларни пашайимниң өзидин аңлашқа тиришқан болсақму имкан болмиди.

Шәрбазханниң ейтишичә, хитай сақчи даирилири 13-ноябир аяли пашайимни әтигән саәт 10 да түрмә дохтурханисиға чақиртип оғли билән 20, 30 минут әтрапида көрүштүргән кейин уни мәҗбури чиқиривәткән һәтта оғлиниң өлгәнлик хәвирини 14-ноябир дүшәнбә күни әтигән саәт 11 дә аилисигә хәвәр қилған.

Шәрбазханниң билдүрүшичә, улар оғлиниң мейитини пакистанға қайтуруп келип йәрликкә қоюшни тәләп қилип, исламабад вә бейҗиң даирилири билән сөзләшкән.

Пакистанниң бейҗиңда турушлуқ әлчиханиси мейитни пакистанға бикарға йөткәп әкелип беришкә қошулған, әмма хитай тәрәп униң бу тәлипини рәт қилип 16-ноябир мейитни мәҗбури йәрликкә қойдурған.

Шәрбазханниң ейтишичә йәнә, оғлиниң җәсити һәтта униң анисиғиму берилмигән. У мейитниң башқиларға көрситилмәслики вә пакистанға берилмәслики һәққидики пәрәзлирини оттуриға қоюп, әгәр оғли пакистанға қайтуруп келинсә өлүш сәвәбиниң тәкшүрүлидиғанлиқи, хитайниң вәһший әпт-бәшириси ечилип кетишидин қорқуп җәсәтни бәрмигәнликини һәмдә оғлиниң зәһәрлик окул билән өлтүрүлгән болуши мумкинликини билдүрди.

Шәрбазханниң ахирқи сөзлири “оғул шеһит кәтти” дегән ләрдин ибарәт болди. У ахирида оғлиниң дәвасини хәлқара җәмийәткә аңлитишқа тиришидиғанлиқини илгири сүрди.