Xoten we qeshqer weqesige chétishliq pida'iylardin 4 nepiri ölümge höküm qilindi
2011.09.14
Xitayning xoten we qeshqer wilayetlik ottura sot mehkimisi ötken aylarda xoten we qeshqerde yüz bergen nawagh we yéngibazar weqesi heqqide sot échip, weqege chétishliq pida'iylardin 6 nepiri üstidin höküm élan qilghan. Hökümde xoten weqesige chétishliq pida'iylardin abdughéni yüsüpni ölüm jazasigha, abdulla éli we turap memetni 19 yilliqtin qamaq jazasigha buyrughan. Qeshqer wilayetlik sot mehkimisi, ablikim hesen, muxter hesen we memetniyaz tursun qatarliq 3 pida'iyni ölümge buyrughan.
Sot hökümliri heqqidiki xitay xewerliridin melum bolushiche, nawagh saqchixanisigha hujum qilghan pida'iylarning bashliqi abdughéni yüsüp bolup, u 2010-yili 5-aydin 2011-yili 7-aygha qeder ürümchi, qeshqer we xoten qatarliq jaylarda sepdashliri bilen birlikte heriket teyyarliqi élip barghan, 7-ayning 18-küni ürümchi waqti sa'et 10 da mezkur hujumni ijra qilghan. Ashkarilinishiche, saqchixanigha basturup kirgen pida'iylar, xitayning bir neper yardemchi saqchi we ikki neper görüge élin'ghan puqrasidin bashqa, bir neper qoralliq alahide qisim saqchisinimu öltürgen. Pida'iylar qoralliq qisim saqchisini, özliri qorshawgha élin'ghan mezgilde öltürgen. Qorshawgha élin'ghan mezgilide xitay qoralliq qisim saqchiliridin bir nepirini öltürgen. Buningdin qarighanda bir yérim sa'et dawam qilghan xitay saqchilirining nawagh saqchixanisini pida'iylarning qolidin qayturuwélish opératsiyisi dawamida toqunush xéli keskin we jiddiy bolghan. Pida'iylar qollirida ilghar qorallar bolmighan halda, xitay saqchilirigha axirqi madarighiche qarshiliq körsetken. Xewerde bildürülüshiche, nawagh saqchixanisigha qilin'ghan hujumda, iqtisadiy ziyan 367760 yüen bolghan. Xitayning sot hökümige a'it xewerlerde pida'iylarning nawagh saqchixanisidiki xitayning qizil bayriqini yiqitip ornigha sherqi türkistan bayriqini qadighanliqidek, alahide ghelibisi tilgha élinmighan.
Xewerlerde bildürüshiche, qeshqer yéngibazarda arqa-arqidin ikki meydan hujum élip barghan pida'iylarning sani jem'iy 7 neper bolup, bularning bashliqi, pakistanda telim kördi dep qaralghan, qonaqliqta shéhit bolghan memtili tiliwaldi. Uning yardemchisi bolsa memet niyaz tursun. Bular 2008-yili 6-aydin 2011-yili 7-ayghiche, heriket pilani, heriket meshiqi we heriket teyyarliqi élip barghan. Deslepki hujumni yeni yük aptomobili shopurini öltürüp, aptomobil bilen xitay saqchi we puqralirigha hujum qilish weqesini pida'iylardin ablkim hesen bilen urayim memet ijra qilghan. Urayim memet shu küni neq meydanda hayatidin ayrilghan. Ablikim hesen esirge chüshken. Shu bir meydan hujumda xitay tereptin 8 kishi ölgen 31 kishi yaridar bolghan. Etisidiki ikkinchi meydan hujumni memet niyaz tursun we muxter hesen qatarliq 5 neper pida'iy ijra qilghan. Ular 31-iyul küni chüshtin kéyin sa'et 2de, hujum meydanigha bomba orunlashturulghan üch chaqliq motsiklit bilen kelgen we motsiklittin chüshüp qolliridiki pichaq we paltilar bilen xitay saqchi we puqralirigha hujum qilghan, arqidin motsékilitni partlatqan, bu hujumda xitay tereptin 5 kishi ölgen we 10 kishi yarilan'ghan. Xewerlerde bu ikki meydan hujumdiki iqtisadiy ziyan 187008 yüen dep körsitilgen.
Xitayning bügünki xewerliridiki bezi san-sépirlar we bezi tepsilatlar xitayning ötkenki melumatliridin yene perqliq körülmekte. Xitaynng bügünki xewerliride ötkenlerde déyilgen xitay ashxanisigha we xojayinigha hujum qilish weqesi, emelge ashmighan adem bomba hujum pilani qatarliq tepsilatlar tilgha élinmighan. Xewerlerde yene nawagh saqchixanisidiki xitay bayriqining yiqitilip ornigha sherqi türkistan bayriqining qadalghanliqimu tilgha élinmighan. Xitayning bu qétim weqege alaqidar melumatlarni ashkarilashta, xitay köchmenliride wehime peyda qilip qoyushtin saqlinishqa tirishqanliqimu bayqalmaqta.
Bügünki xewerlerde yene, sotta mehkumlarning adwokati bolghanliqi, sotning mehkumlarning tilida échilghanliqi, mehkumlargha özini aqlash pursiti bérilgenliki alahide eskertilgen. Xitayning melumat ashkarilashta yene mezkur sot hükümlirining xelq'ara tesirinimu nezerde tutqanliqi we xelq'arada tenqidke uchrashtin endishe qiliwatqanliqi bayqalmaqta.