Xu jyagha saxarof kishilik hoquq mukapati bérish murasimi yawropa parlaméntida ötküzüldi

17 - Dékabir, charshenbe küni, yawropa parlaméntining stirasburgdiki binasida ötküzülgen, kishilik hoquq mukapati - saxarof mukapatigha érishken xitay türmisidiki kishilik hoquq paaliyetchisi xu jyani mukapatlash murasimidin körünüsh. Ékranda, xu jyaning ayali sinalghu léntisi arqiliq yighin ehlige xu jyaning salamini we rexmitini yetküzmekte.

Lékin mukapat tapshuruwélish murasimigha xu jyaning qatnishish imkaniyiti bolmidi. Xitay hökümiti bolsa xu jyaning ayali zéng jingyenning qatnishishigha ruxset qilmidi.

Saxarof mukapati yawropa parlaméntining yilda bir qétim tarqitilidighan eng aliy kishilik hoquq mukapati bolup, mezkur mukapat sowét ittipaqi dewridiki rusiye fizika alimi we kishilik hoquq pa'aliyetchisi saxarofning namigha tesis qilin'ghan mukapat idi. Mezkur mukapatning bu yilqi la'uriyati bolsa xitay türmisidiki bir mehbus.

Yawropa parlaméntining öktebirde bu yilqi saxarof mukapati xitay dölet bixeterlikige tehdit sélish bilen eyiblinip, xitay türmisige solan'ghan muhit, kishilik hoquq we eydizler hoquqi pa'aliyetchisi xu jyagha bérilidighanliqini élan qilishi xitay da'irilirini ghezeplendürgen idi. Béyjingdiki melum bir türmide yétiwatqan xu jya yawropa parlaméntining charshenbe künki mukapat tarqitish murasimigha qatnishalmidi. Lékin xu jyaning béyjingda a'ile nezerbent astidiki ayali zéng jingyen yawropa parlaméntidiki murasimgha sin'alghuda tebrik sözi yollidi.

Fransiyining strasburg shehiridiki yawropa parlamént binasida échilghan mukapat tarqitish murasimining sherep sehniside xu jyagha bir kishilik bosh orun ajiritilghan idi. Mukapatlash murasimigha yawropa parlaméntining re'isi, gérmaniyilik xenz - gért pottéring riyasetchilik qildi shundaqla yawropa parlaméntidiki pütün ezalar, méhmanlar we saxarof mukapati tesis qilin'ghan 20 yildin béri mezkur mukapatni alghan erbablar yaki ulargha wekillik qilidighan kishiler, saxarofning xanimi élina bonnér qatarliqlar murasimda hazir boldi.

Yawropa parlaméntining re'isi xenz - gért pottéring murasimdiki sözide yawropa xitay bilen yaxshi munasiwet ornitishni arzu qilidighanliqini, lékin kishilik hoquqni körmeske salalmaydighanliqini eskertip, kishilik hoquqning döletke tehdit dep qaralmasliqini tekitlidi. Pottéring "biz yawropa parlaménti xitay bilen yaxshi munasiwet tikleshni arzu qilimiz. Bu munasiwetni pewqul'adde muhim dep qaraymiz. Xitay büyük dölet, yawropa xitaygha éhtiyaj,xitay yawropagha éhtiyaj. Lékin biz kishilik hoquqni xitay xelqining dosti süpitide otturigha qoyuwatimiz. Shundaqla biz birlik we hemkarliqimizning dunya tinchliqi hem tereqqiyati üchün qanchilik ishlarni qilip béreleydighanliqini chüshinimiz. Kishilik hoquq her qandaq döletke tehdit dep qaralmasliqi kérek. Lékin buninggha qarimay kishilik hoquq pütün dunyadiki barliq xelqlerning kishilik, kolliktip we uniwérsal heqqidur " dep körsetti.

Murasimda xu jyaning ayali zéng jingyenning yawropa parlaméntigha yollap bergen sin'alghu sözi qoyuldi. Zéng jingyen sin'alghudiki sözini mundaq bashlaydu": köpchilik yaxshimusiler. Méning ismim zéng jingyen, men xu jyaning ayali. Xu jya hazir türmide yétiwatqanliqi üchün mukapatni élishqa kélelmidi. Méning pasportum bolmighanliqtin murasimgha kélip xu jyagha wakaliten mukapatni alalmighanliqimni epu qilishinglarni soraymen". Özining xu jyani axirqi qétim 21 ‏ - noyabir küni türmide ziyaret qilghanliqini, lékin türme da'irilirining éri bilen mukapat toghrisida paranglishishini chekligenlikini tekitligen zéng jingyen, xu jyaning "tarix méning toghriliqimni ispatlaydighanliqigha ishenchim bar " dégenlikini bildürdi.

Zéng jingyen: " xu jya manga özining junggo türmisidiki eng axirqi siyasiy mehbus bolup qélishini ümid qilidighanliqini eskertti. Lékin junggoning ré'alliqi bolsa unchilik ümidwar emes. Xu jya 3 ‏ - aprilda sotlan'ghandin kéyin, xu'ang chi, zéng xolin, chén dawjunler öz qarishini erkin ipadiligenliki üchün qolgha élindi. Bu ehwallar junggoda erkinlikning yenila cheklimige uchrawatqanliqini körsitidu, ümidwar bolushimizgha birer seweb yoqtur " deydu.

Andréy saxarof sowét ittipaqining meshhur fizika alimi we kishilik hoquq pa'aliyetchisi bolup, u 1970 ‏ - we 80 ‏ - yillarda sowét ittipaqi rijimini tenqidligenlik sewebi sürgün qilin'ghan we uzun yillar türme hem nezerbent astida yashighan idi. Yawropa parlaménti 1988 ‏ - yili uning namigha mukapat tesis qilidu. Xu jya xitayda saxarof mukapatigha érishken ikkinchi kishidur. Charshenbe künki murasimgha andréy saxarofning xanimi élina bonnér qatnashqan bolup, u yawropa parlaméntini xu jya, xu jyaning ayali we balisini qoghdash, kishilik hoquqni hergiz qurban qiliwetmeslikke chaqirdi.

Élina bonnér mundaq deydu": xitayning büyük dölet, chong dölet ikenlikini bilimen. Lékin prinsip nuqtisidin éytqanda kishilik hoquqtin hergiz, hergizmu waz kéchishke bolmaydu. Teb'iy gaz, néfit, pul - mu'amile qatarliqlarni dep, bolupmu hazirqidek banka krizisi boluwatqanda, néme seweb bilen bolsa bolsunki, bu nersilerni kishilik hoquqning ornigha dessitishke bolmaydu. Chünki kishilik hoquq insaniyet medeniyitining kélechikining hul téshidur".

Saxarof mukapati tesis qilin'ghan 1988 ‏ - yildin béri bu mukapat nélson, mandilla, andréy saxarof, bérma öktichiler rehbiri angsen suchi, kofi annan, türkiyilik kurdlar rehbiri leyla zana, bén'galliq öktichi zat teslime nesrin, sudan kishilik hoquq adwokati salix mehmut osman qatarliqlargha bérilgen idi. Mezkur mukapatni alghuchilargha 50 ming yawro bérilidu. Xu jyaning ayali zéng jingyen, bu 50 ming yawro bilen fondi jem'iyet qurup, türmidiki kishilik hoquq teshkilatlirining a'ile - tawabi'atigha yardem qilidighanliqini bildürgen.

Yawropa parlaméntining re'isi xenz - gért pottéring murasimdiki sözide, " xu jya süküttiki xitay we tibet awazining wekili süpitide namzatliqqa körsitilgen idi .... 1988 ‏ - Yili bizning tunji mukapatimiz tarqitilghanda, tunji la'uriyatlirimizning biri bolghan nilson mandila türmide idi. Shu chaghda andréy saxarofning orni bosh qalghan idi. Mana bügün xu jyaning orni bosh qaldi," dep körsetti.