“Uyghur milliy mewjutluqi we sherqiy türkistan milliy musteqilliq kürishi” namliq tor muhakime yighini échildi

7-Noyabir shenbe küni merkizi istanbuldiki Uyghur akadémiyesining uyushturushi bilen “Uyghur milliy mewjutluqi we sherqiy türkistan milliy musteqilliq kürishi” dégen témida tor muhakime yighini échildi. Bu yighinning 1-bölümi intérnét muhitida sirtqa yépiq ötküzülgen bolup, yighin'gha Uyghur akadémiyesining idare hey'et ezaliri we dunyaning her qaysiy dölet we rayunliridiki Uyghur akadémiyesining teshkiliy hey'et ezaliri, dunya Uyghur qurultiyining re'isi we her sahediki közge körün'gen Uyghur tetqiqatchilar bolup, 26 kishi qatnashti.

Yighinda aldi bilen Uyghur akadémiyesining re'isi, proféssur doktor alimjan inayet échilish sözi qilip, nöwettiki milliy mewjutluqimizning éghir xirisqa duch kelgenlikini, qabiliyetlik yash iz-basarlarni terbiyelep özimizni küchlendürüshning zörürlkini we bu yighinning ehmiyiti toghrisida toxtaldi.

Yighinda Uyghur akadémyesining ijra'iye re'isi abdulhemid qaraxan ependi bu yighinning 1-bölümide Uyghur milliy mewjutluqi muhakime qilinidighanliqi, kéyinki qétimliq 2-bölümide sherqiy türkistan milliy musteqilliq kürishini ghelibilik élip bérishta teyyarlashqa tégishlik shert-shara'itlar heqqide muzakire élip bérilidighanliqini otturigha qoyup, yighin muzakire témiliri we yighin qa'idilirini tepsiliy tonushturup chiqti.

Yighinda aldi bilen muhajirettiki Uyghur ösmürlerning ana tilini oqushi we ata-anilarning perzentlirige ana tili ögitish qiziqishini yuqiri kötürüsh, a'ililerning ewlad terbiyeleshke ehmiyet bérishi qatarliq témilarda muzakire élip bérildi.

Nöwette Uyghur ösmürler üchün bir tutash derslik matériyallarni tüzüsh, sistémilashturush we omumiylashturushning eng jiddiy bir xizmet ikenliki, buni Uyghur akadémiyesi ana til komitétining emelge ashurushi kérekliki tekitlendi.

Yighinda doktor rishat abbas ana tilini Uyghur perzentlirige ögitish üchün Uyghurlar köp olturaqlashqan rayon we sheherlerde köplep mektep échishni, derslik kitablarni tüzüsh, sistémilashturush toghrisida izdinish, derslik matériyallarni bir tutash omumlashturushni tekitlidi.

Doktor qahar barat dunyaning her qaysi jayliridiki Uyghurlar ösmürlerning yash guruppisi we Uyghur tili ehwali toghrisida tetqiqat élip bérip istatiskaliq doklat teyyarlash kéreklikini otturigha qoydi. U Uyghur yash ösmürlerge, magistir we doktor oqughuchilirigha ana til boyiche yardem fondi tesis qilish, shundaqla Uyghurlarning assimilyatsiye bolup ketmesliki üchün Uyghur mehellisi qurush kéreklikini tekitlidi.

Yighinda doktor erkin sidiq Uyghur ösmürler üchün intérnét muhitida tor sinipi échip, sistémilik shekilde uzaqtin öginishke shara'it hazirlash kéreklikini otturigha qoydi.

Yighinda erkin sidiq ependi mundaq dédi: “Dunyaning oxshimighan jaylirida Uyghur ana tili mekitipi quruldi. Biraq koruna wirusi sewebidin bu mektepler toxtap qaldi. Bu mekteplerde derslerning dawam qilishi üchün intérnét tor uchur merkizi qurush, derslik widéyolarni hazirlap, tor uchur merkizi tor bétide qoyup hemme kishining ortaq paydilinishigha shara'it hazirlash kérek. Bu arqiliq ana tilimizdiki tor sistémisini küchlendürüsh kérek.”

Yighinda yene ewlad terbiyesi, a'ilide pezentlerge bolghan terbiyeni kücheytish, milliy medeniyetni saqlap qélish üchün muhajirettiki Uyghurlarning jenggiwarliqini ashurush qatarliq bir qatar témilar üstide muzakiriler élip bérildi.

Yighinda yene qandaq qilghanda dewa sépide yashlarni yétishtürüsh toghrisida téximu sistémiliq ish qilalaymiz? yashlarning kelgüsi izbasar bolup yétiship chiqishi üchün qandaq xizmetlerni élip bérish kérek? dégen so'allargha jawab bérildi. Shuning bilen bir waqitta yene yashlarni bayqash, qabiliyitige qarita ish qilishning muhimliqi, qabiliyetlik yashlarni bayqap tizimlap chiqip, ularni her sahe boyiche mexsus terbiyelesh toghrisida muzakire élip bérildi.

Bu heqte doktor qahar barat mundaq dédi: “Ottura mektep oqughuchilirini kichikidin kespiy jehette terbiyelesh, bir türküm qabiliyetlik yashlarni siyaset, diplomatiye, qanun, herbiy jehettin terbiyelesh, Uyghurlarning kelgüsi üchün rehber terbiyelesh merkizi qurush teklipini otturigha qoydi.

Dunya Uyghur qurultiyining re'isi dolqun eysa ependi, Uyghurlar mesilisini tereqqiy qildurushta dewa sépide yashlarning yéterlik emeslikini bildürdi. U dewa sépidiki yashlarni köpeytish we yashlarning kelgüsi izbasar bolup yétiship chiqishi üchün emeliy xizmet ishleshning muhimliqini tekitlidi. U yene yashlargha wetenperwerlik rohini singdürüsh üchün aghzakiy sözlesh we ülgilik emeliy xizmetlerni körsitish arqiliq yétishtürüsh kéreklikini, namayish we shuninggha oxshash her xil pa'aliyetlerge ösmürlerni we yashlarni köprek qatnashturush, pidakarliq rohi singdürüsh üchün ata-anilar aldi bilen özliride pidakarliq rohni yétildürüsh we emeliyleshtürüsh lazimliqini tekitlidi.

Doktor erkin sidiq Uyghurlarning ehwali toghrisida delil-ispatliq uchur toplash, xelq'ara metbu'atlarni wetenning heqiqiy ehwal toghrisida uchur bilen teminlesh ziyaliylarning eng muhim qilalaydighan ishliridin biri ikenlikini bildürdi.

Yighin ikki yérim sa'et etrapida nahayiti qizghin muzakire keypiyatida dawam qildi.