Lütfü türkqan: “Biz türkiye hökümitining Uyghurlargha qaratqan siyasitini yaqturmaymiz”

Uyghur wekilliri “Iyi” partiyesining türkiy milletlerge mes'ul mu'awin re'isi parlamént ezasi ridwan uz ependi bilen uchrashti. 2023-Yili iyun, türkiye.

Parlamént saylimi axirliship, türkiyening yéngi parlamént ezaliri ishqa chüshken bügünki künde dunya Uyghur qurultiyi wexpisining mu'awin re'isi dilshat barishchi ependi, qurultay wekili xeyrullah efendigil ependi qatarliqlardin terkib tapqan hey'et türkiye parlaméntigha yéngidin saylinip kirgen “Iyi” (yaxshi) partiyesining 4 neper parlamént ezasi bilen uchrashti. Uchrishishta “Iyi” partiyesining parlamént ezasi lütfü türkqan ependi bundin kéyinmu türkiye parlaméntida Uyghur qirghinchiliqini kün tertipke élip kélidighanliqini, lékin türkiyening hazirghiche bu irqiy qirghinchiliqni étirap qilmighanliqining nomus ikenlikini, türkiyening Uyghur siyasitini yaqturmaydighanliqini éytti.

D u q wekilliri xeyrullah efendigil ependi, eliy ekber nurluq ependi, Uyghur herikiti teshkilatining türkiyediki wekili mehmet eliy hafiz ependi we Uyghur akadémiyesi bash katipi abdulhemid qaraxan ependilermu orun alghan bu hey'et “Iyi” partiyesining ötken 5 yil ichide Uyghurlar üchün qilghan xizmetlirige rehmet éytti. Shundaqla bu partiyening bundin kéyinmu türkiye parlaméntida Uyghur qirghinchiliqini étirap qildurush üchün küch chiqirishini telep qildi.

RFA/Erkin Tarim

Mezkur hey'et “Iyi” partiyesining türkiy milletlerge mes'ul mu'awin re'isi parlamént ezasi ridwan uz ependi, péshqedem siyasetchi parlamént ezasi lütfü türkqan ependi, yéngi saylan'ghan parlamént ezasi ersin béyaz ependi we kürshat zorlu ependiler bilen ayrim ayrim uchriship ulargha d u q re'isi dolqun eysa ependining salamini yetküzgendin kéyin Uyghurlarning nöwettiki éghir weziyiti toghrisida melumat berdi.

Uchrishishta dilshat barishchi ependi aldi bilen hazirgha qeder amérika hökümiti we dölet mejlisi, kanada, en'gliye, bélgiye, gollandiye, firansiye, chéxiye, litwa qatarliq nurghun döletlerning parlaméntlirining xitayning Uyghurlargha yürgüzüwatqan basturush siyasitini irqiy qirghinchiliq yaki insaniyetke qarshi jinayet, dep békitkenlikini, shunga türkiye hökümiti, bashqa qérindash döletlerning we islam döletlirining Uyghur xelqining bundaq éghir weziyitige qarap turmastin parlaméntlirida qararlar maqullishi kéreklikini bayan qildi.

RFA/Erkin Tarim

2017-Yili Uyghur diyarida jaza lagérliri qurulghandin kéyin arqa-arqidin bir qanche qétim bu heqte teklip layihesi sun'ghan “Iyi” partiyesining parlamént ezasi lütfü türkqan ependi bundin kéyinmu türkiye parlaméntida Uyghur qirghinchiliqini kün tertipke élip kélidighanliqini, lékin türkiyening hazirghiche bu irqiy qirghinchiliqni étirap qilmighanliqining nomus ikenlikini, özlirining türkiyening Uyghur siyasitini yaqturmaydighanliqini ilgiri sürdi. U mundaq dédi: “Men aldi bilen sherqiy türkistan ammiwi teshkilat mes'ullirining ziyaret qilish üchün kelgenlikige rehmet éytimen. Türkiye dölitining Uyghur türklirige qaratqan siyasitini biz iyi partiyesidikiler yaqturmaymiz. Bu heqte izchil halda hökümetni tenqid qilip kéliwatimiz. Uyghurlar bilen qérindash bolghan türkiyening Uyghur qirghinchiliqi mesiliside sükütte turushi nomus ish. Biz bundin kéyinmu silerning qollishinglar bilen türkiye parlaméntida Uyghur qirghinchiliqini dawamliq otturigha qoyumiz we chare yollirini izdeymiz”.

Burundin tartip Uyghur ammiwi teshkilatlirining pa'aliyetlirige aktip qatniship kelgen iyi partiyesi mu'awin re'isi ridwan uz ependi öz partiyesining sherqiy türkistan mesilisini türkiye parlaméntida anglitish, qanun layiheliri sunush arqiliq türkiye hökümitini heriketke ötküzüshke tirishidighanliqini tekitlidi.

RFA/Erkin Tarim

Dunya Uyghur qurultiyi wexpisining mu'awin re'isi dilshat barishchi, ependi6-ayning 14-15-künliri iyi partiyesidin bolghan 4 neper parlamént ezasi bilen uchrashqanliqini, mezkur partiyening burun 4 tilda “Uyghur kishilik hoquq doklati” teyyarlap tarqatqanliqini, bundin kéyin Uyghurlar toghrisida téximu köp xizmetlerni qilishqa tirishidighanliqini tekitligenlikini bildürdi.

Türkiyediki sherqiy türkistan ammiwi teshkilatliri uzun yillardin buyan izchil halda türkiye parlaméntida Uyghur mesilisini anglitip kelmekte. Bularning Uyghur dewasigha qandaq paydisi boldi? d u q ning wekili xayrullah efendigil ependi bu heqtiki köz qarishini otturigha qoydi.

Uchrishish axirida hey'et dunya Uyghur qurultiyi we bashqa ammiwi teshkilatlar teyyarlighan Uyghurlarning hazirqi éghir weziyiti toghrisidiki doklat we kitablarni teqdim qildi.

“Iyi” yeni “Yaxshi” partiyesi 2018-yili türkiye parlaméntigha kirgen bolup, ötkende 2 qétim Uyghurlar toghrisida qanun layihesi sun'ghan bolsimu, lékin bu layihe hakimiyet béshidiki adalet we tereqqiyat partiyesi parlamént ezaliri bilen ularni qollawatqan milletchi heriket partiyesi parlamént ezalirining qarshi chiqishi bilen ret qilin'ghanidi.