Türkiyening b d t diki elchisining xitaygha jawabi: “Biz kishilik hoquqini, kishilik hoquqni depsende qiliwatqanlardin ögenmeymiz!”

21-Öktebir küni b d t da imzaliq birleshme bayanat élan qilip, xitayning Uyghurlarni basturushi we ulargha ziyankeshlik qilishidin endishe qiliwatqanliqini bildürgen amérika, en'giliye, gérmaniye, gollandiye, fransiye we kanada qatarliq dunyadiki 43 döletning ichide türkiyemu orun alghan idi. Bayanatta xitayning b d t kishilik hoquq aliy kéngishi ishxanisini öz ichige alghan musteqil tekshürgüchilerning Uyghur diyarigha bérip xalighan jayda cheklimisiz tekshürüsh élip bérishigha yol qoyushi, b d t irqiy ayrimichiliqni yoqitish komitétining Uyghur diyari bilen munasiwetlik 8 xil teklipini derhal emeliyleshtürüshi telep qilin'ghan.

B d t da aldinqi ikki qétimliq imzaliq bayanatqa türkiye qol qoymighan bolsimu, emma 21-öktebir élan qilin'ghan birleshme bayanatqa türkiyemu qol qoyghan. 28-Öktebir küni xitayning birleshken döletler teshkilatidiki mu'awin elchisi géng shu'ang türkiyeni süriyeliklerning kishilik hoquqigha hörmet qilishqa chaqiriq qilghan. Türkiyening birleshken döletler teshkilatidiki bash elchisi feridun sinirli'oghlu xitayning bu eyiblishige qarita: “Biz kishilik hoquqini, kishilik hoquqini depsende qiliwatqanlardin ögenmeymiz” dep jawab qayturghan.

Bu türkiyening b d t da tunji qétim Uyghurlar toghrisidiki bayanatqa imza qoyushi bolup, buningdin chichangship ketken xitay buninggha qarshi türkiyeni süriyede kishilik hoquqqa hörmet qilishqa chaqirghan.

Türkiye hökümitining Uyghur diyaridiki jaza lagérliri mesiliside tunji qétim gherb elliri bilen birdek heriket qilishini qandaq chüshinish kérek? türkiyening Uyghur mesiliside tashlighan qedemliri türkiye bilen xitay otturisidiki munasiwetke qandaq tesir körsiter? buninggha türkiyede pa'aliyet élip bériwatqan sherqiy türkistan ammiwiy teshkilatliri qandaq qaraydu?

Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan enqerediki Uyghur tetqiqat inistitutining mudiri, istiratégiye mutexessisi doktor erkin ekrem ependi türkiye hökümitining Uyghurlar toghrisida yuquriqi qedemlerni tashlishining sewebliri toghrisida toxtaldi.

Merkizi istanbulda turushluq sherqiy türkistan teshkilatlar birlikining re'isi hidayetullah oghuzxan ependi, buning türkiye bilen xitay otturisidiki munasiwette qara bulutlarning peyda boluwatqanliqining bir bishariti ikenlikini otturigha qoydi.

Uyghur mesilisi uzun yillardin buyan türkiye bilen xitay otturisidiki munasiwette muhim mesile bolup kelmekte. Türkiye bilen xitay otturisida meydan'gha kelgen bu jiddiylishish Uyghurlargha qandaq tesir körsiter? hidayetullah oghuzxan ependi bularning Uyghur dewasigha paydiliq bolidighanliqini tekitlidi.

Doktor erkin ekrem ependi türkiye bilen xitayning xelq'ara sorunlarda bir-birini tenqid qilishqa bashlighanliqini, buning bundin kéyinmu dawamlishish éhtimali barliqini otturigha qoydi.

B d t ning 76-nöwetlik omumiy kéngishide amérika prézidénti jow baydén we türkiye prézidénti erdoghanlar Uyghurlar mesilisini tilgha alghandin sirt, silowakiye jumhuriyitining prézidénti zuzana chaputowamu sin arqiliq qilghan nutuqida Uyghur mesilisini tilgha alghan idi.