Türkiyening xitaydin qerz élishi Uyghur dewasigha qandaq tesir körsitidu?

“Yawro-nyus” tor gézitide ötken hepte élan qilin'ghan xewerge asaslan'ghanda, bu qerz “Bir belwagh bir yol” qurulushining munasiwetlik belgilimilirige asasen xitay terep türkiyege bergen uzun muddetlik qerz iken. Türkiye sana'et we tereqqiyat bankisi bu zor sommidiki qerz pulni türkiyening sana'et ishlepchiqirishi, énérgiye, saghlamliq we ma'arip sahelirige ishlitidiken.

Türkiye sana'et we tereqqiyat bankisining mudiri su'at inje ependi bu heqte muxbirlargha bergen bayanatida xitay bergen bu qerz pulining xelq'araliq pul mu'amile qurulushlirining türkiye iqtisadigha bolghan ishenchisining béshariti ikenlikini tekitligen. U yene xitay tereqqiyat bankisigha rehmet éytip, türkiyening xitay bilen bolghan bu xil hemkarliqining uzun muddet dawamlishishini ümid qilidighanliqini bildürgen.

Qimmetlik radi'o anglighuchilar, türkiye hökümiti bu yil 2-ayda arqa-arqidin 3 qétim bayanat élan qilip, abdurehim héytning wapati toghrisidiki xewer tüpeylidin xitayni qattiq eyibligen idi. Türkiye hökümiti 6-ayda xitaydin 1 milyard 200 milyon dollar qerz alghan bolup, nöwette türkiye hökümiti türkiye sana'et we tereqqiyat bankisi arqiliq xitaydin yene yene 200 milyon dollar qerz alghandin kéyin Uyghur mesiliside birdinla jimip ketti. Hetta b d t dimu Uyghur mesilisini bir asasliq mesile süpitide otturigha qoymidi. Buningdiki seweb xitayning türkiyege bériwatqan zor sommidiki qerz pulimu yaki bashqa seweblermu barmu? 

Biz bu heqte köz qarishini igilesh üchün enqerediki istratégiyelik chüshenchiler institutining tashqi xizmetlerge mes'ul mu'awin mudiri dotsént, doktor erkin ekrem we enqere uniwérsitéti xelq'ara iqtisadshunasliq kespini püttürgen, hazir amérika qoshma shtatlirining washin'gton shehiride turuwatqan memetjan onsu ependiler bilen téléfon söhbiti élip barduq.

Doktor erkin ekrem ependi türkiyening xitay 2013-yili élan qilghan “Bir belwagh bir yol” qurulushigha qétilghanliqini, shunga xitay bashqa döletlerge oxshashqa türkiyegimu qerz pul bérishke bashlighanliqini bayan qildi. 

Memetjan onsu ependi xitay türkiyege bergen 200 milyon dollar pulning istratégiyelik we siyasiy meqset bilen bérilgenlikini tekitlidi. 

Qimmetlik radi'o anglighuchilar, Uyghur mesilisining xelq'aralishishigha egiship, Uyghur mesilisi türkiye-xitay munasiwitidiki muhim mesilige aylandi. Undaqta, xitayning türkiyege qerz pul bérishide Uyghur mesilisining roli barmu-yoq? doktor erkin ekrem ependi xitay türkiyege pul bergende Uyghur mesilisini shert qilip qoyidighanliqini ilgiri sürdi. 

Doktor erkin ekrem ependi türkiye bilen xitay otturisidiki munasiwetning uzun muddette istratégiyelik hemkarlishish munasiwitige aylinidighanliqini, buning Uyghur mesilisige selbiy tesir körsitishi mumkinlikini ilgiri sürdi.