Ilshat hesen: “Ürümchidiki ot apitining mes'uliyiti choqum sürüshte qilinidu”

Washin'gtondin muxbirimiz nur'iman teyyarlidi
2023.11.22
urumchi-ot-apiti-ziyankeshlikke-uchrighuchilar-2.jpg Ürümchi 24-noyabir ot apitide qaza qilghanliqi qeyt qilin'ghan Uyghur ana we 3 perzenti. Resim ijtima'iy taratqulardin élindi, radi'omiz teripidin toghriliqi delillenmidi.
Social Media

Ötken yili 24-noyabir kechte ürümchidiki Uyghurlar topliship olturaqlashqan “Jishiyangyüen” ahaliler olturaq rayonidiki bir binagha ot kétip, az dégende 40 kishi ölüp kétishtek paji'e yüz bergenidi.

Melum bolushiche, bu ot apitide ot 15-qewettin bashlinip 19-, 20-qewetlergiche tutashqan. Ot 3 sa'ettin artuqraq waqitta aran öchürülgen. Xitay da'iriliri eyni waqitta bu paji'ede qaza qilghanlarning sanini “On kishi” dep élan qilghanidi. Halbuki radiyomizning bu heqtiki éniqlashliri dawamida, ürümchi jenubiy shinxu'a yoli saqchi ponkitidiki bir saqchi “Qaza qilghanlarning sani qiriq neperdin artuq. Doxturxanigha élip bérilghan éghir derijide yarilan'ghanlarning nahayiti köp ikenlikini anglidim. Qaza qilghanlarni sanashqa waqtimiz yetmidi” dégenidi.

Ürümchide 24-noyabir yüz bergen ot apitide qaza qilghan (soldin) 11 yashliq imram we 13 yashliq shehide.
Ürümchide 24-noyabir yüz bergen ot apitide qaza qilghan (soldin) 11 yashliq imram we 13 yashliq shehide.
Oqurmen teminligen

Bu ot apitide 19-qewettiki öyide töt balisi bilen bille ölüp ketken merhum qemernisaxan abdurahmanning sharapet we muhemmed isimlik ikki balisi türkiyede oquwatqan bolup, 2017 yilidin kéyin a'ilisi bilen alaqisi üzülgen. Ular anisining we 4 ukisi (shehide 13 yash, imran 11 yash, abduraxman 9 yash, nehdiye 5 yash) ning ashu otta ölüp ketkenlikini ijtima'iy taratqulardin körgen. Kéyinche ularning dadisi we chong akisining türmide ikenliki radiyomiz teripidin delillen'genidi.

Közetküchiler eyni waqitta merhum qemernisaxan abdurahman a'ilisining paji'esi Uyghurlarning nöwettiki tragédiyesini téximu éniq gewdilendürdi, dep qarighan.

Mezkur paji'ening bir yilliq xatire küni munasiwiti bilen dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye komitétining mu'awin mudiri ilshat hesen ependi radiyomizgha söz qilip, ürümchide yüz bergen ot apiti yüz berginige bir yil bolghan bolsimu, bu paji'ening jinayi jawabkarliqining téxiche sürüshte qilinmighanliqni tekitlidi.

Melum bolushiche, ürümchide yüz bergen ot apiti xitay hökümitining “Yuqumni nölge chüshürüsh” qamal siyasitige qarshi namayishlarning piltisige ot yaqqan. Namayishlar tézdin kéngiyip “Aq qeghez herikiti” ge aylan'ghan؛ béyjing, shangxey qatarliq sheherlerde qamal cheklimisige, shundaqla hökümetning munasiwetlik siyasetlirige qarshi keng kölemlik namayishlar yüz bergen. Shuning bilen xitayda “Ürümchi” nami nazuk atalghugha aylinip qalghan. Hetta shangxey shehiridiki namayish “Ürümchi ottura yoli” namliq kochida bolghanliqi üchün 27-noyabir küni xitay da'iriliri bu “Ürümchi ottura yoli” namliq kocha taxtisini éliwetken.

Ilshat ependi bu heqte toxtilip, xitay puqralirining bu weqedin paydilinip xitayning qattiq kontrolluqidin qutulghan bolsimu, Uyghurlarning téximu qattiq basturushqa uchrighanliqni eskertti.

Radiyomizning bu heqtiki éniqlashliri dawamida, sichüen ölkisi chéngdu shehiride oquwatqan 30 nechche Uyghur oqughuchining, ürümchi ot apiti paji'esi heqqidiki uchurlarni tik-tokta ortaqlashqanliqi we tarqatqanliqi üchün tutqun qilin'ghanliqi ashkarilan'ghanidi. En'giliyediki “Muhapizetchi” gézitimu bu yil 6-ayda xénen “Shangju téxnologiye instituti” ning Uyghur oqughuchisi kamile wahitning xitay ölkiliride élip bérilghan “Aq qeghez herikiti” ge chétilip tutulghanliqi؛ da'irilerning mezkur heriketke qatnashqan 4 neper xitay oqughuchini tutqan bolsimu, ularni 4 aydin kéyin qoyup bergenliki؛ halbuki, bu heriketni ündidargha chiqarghan kamile wahitni bolsa türmige tashlighanliqini xewer qilghanidi.

Muxbirimizning atushqa élip barghan téléfon ziyaretliri dawamida, kamile wahitning 2022-yili 12-ayda tutulup, 3 yilliq késilgenliki we qeshqerdiki mush ayallar türmiside jaza mudditi ötewatqanliqi delillen'genidi.

Norwégiyede turushluq siyasiy pa'aliyetchi abduweli ayup ependi ürümchide yüz bergen ot apiti heqqide radiyomizning ziyaritini qobul qildi. U mezkur paji'ede 44 kishining ölüp ketkenlik xewirini alghanliqini, lékin ularning hemmisining kimlikini éniqlash imkaniyiti bolmighanliqini bildürdi.

U yene ürümchidiki ot apitide hayatidin ayrilghanlar pütün xitayni qamaldin qutquzghandek, lagérgha solan'ghan milyonlighan Uyghurlarmu pütün xitayni we dunyani zalim bir hökümettin qutquzidighanliqigha bolghan ümidini bayan qildi.

Axirda ilshat hesen ependi Uyghurlarning heqqaniyet terepte ikenlikini, shunga hamini bir küni bu qirghinchiliqning jinayetchilirining sotqa tartilidighanliqini eskertti.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.