Rehime mehmut: ürümchi ot apiti paji'esi untulmaydu, untuldurulmaydu

2022-Yili 24-noyabir küni kechte ürümchidiki Uyghurlar topliship olturaqlashqan bir binada yüz bergen ot apitining bir yilliq xatire küni munasiwiti bilen londondiki xitay elchixanisi aldida namayish ötküzülgen.

“Dunya Uyghur qurultiyi” en'gliye ishxanisi, en'gliyediki “Uyghur qirghinchiliqini toxtitish herikiti” , “Uyghurlarni qollash herikiti” we en'gliyediki Uyghur jama'iti birlikte élip barghan bu qétimliq namayishta ular xitay hökümitidin ot apitide ziyankeshlikke uchrighuchilargha a'it heqiqiy melumatlarni élan qilishni, shundaqla xitayning Uyghur rayonida yürgüzüwatqan irqiy qirghinchiliq siyasitini toxtitishni, Uyghurlargha erkinlik bérishini telep qilghan.

Dunya Uyghur qurultiyi london ishxanisining mudiri, “Uyghur qirghinchiliqini toxtitish herikiti” ning qurghuchisi we diréktori rehime mexmut xanim ziyaritimizni qobul qilip, ürümchi ot apiti paji'esige bir yil bolghan bügünki künde bu namayishni ötküzüshning Uyghur rayonida hélihem dawamlishiwatqan zulumni eskertishtiki roli heqqide toxtaldi, shundaqla nöwette xelq'ara jem'iyetning xitaygha bésim qilip, Uyghurlargha yürgüzüwatqan irqiy qirghinchiliqni toxtitishni, shundaqla Uyghurlar duch kéliwatqan türlük paji'elerning aldini élishni telep qilishning zörürlükini tekitlidi.

Radiyomizning delillishige asaslan'ghanda, az dégende 44 kishining hayatigha zamin bolghan bu paji'ening bir yilliq xatire künide yene kanadadiki yés firanchos blenchet (Yves-François Blanchet) , aléks brunél duseppi (Alexis Brunelle-Duceppe) we génus garnét (Garnett Genuis) qatarliq parlamént ezalirimu dunya Uyghur qurultiyining re'isi dolqun eysa bilen birlikte bu künni xatiriligen. Kanada parlamént ezasi garnét ependi Uyghur doppisi kiyip, aq qeghez kötürgen bir parche resimi bilen “X” , yeni ilgiriki tiwittérgha yollighan inkasida “Xitay hökümitining kowid qamali seweb bolghan we az dégende 40 tin oshuq kishining jénigha zamin bolghan bu paji'ege a'it heqiqiy uchurlarning hökümet teripidin hélihem ashkarilanmighanliqi” ni otturigha qoyghan. U yene shu qétimliq ot apiti paji'esidin kéyin aq qeghez namayishi yüz bergenlikinimu tilgha alghan؛ 19 yashliq Uyghur oqughuchi kamile wahitning del shu aq qeghez namayishining körünüshlirini hembehirligenliki üchünla türmige tashlan'ghanliqini eskertken. U yene “Bügün biz bu zulum seweb bolghan paji'ede hayatidin ayrilghan bigunah kishiler üchün qayghurmaqtimiz we ularni eslimektimiz. Biz shi jinpingning mustebit kommunist hakimiyitige qarshi turghuchilar bilen bir septe turimiz” dégen.

X/@MahmutRahima

Rehime mehmut xanimning bildürüshiche, en'gliyediki “Uyghurlarni qollash herikiti” teshkilati Uyghurlar mesilisige yéqindin köngül bölüp kéliwatqan we bu mesilini en'gliyede anglitish üchün tirishiwatqan bolup, hazirghiche ular Uyghurlar üchün köpligen namayishlarni élip barghan. Uning éytishiche, 24-noyabir küni, en'gliyediki xitay oqughuchilarning orunlashturushi bilen ürümchi ot apitide ölgenlerge teziye bérish we Uyghur qirghinchiliqini toxtitish toghruluq yene bir pa'aliyet élip bérilghan.

Dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye komitétining mu'awin mudiri ilshat hesen ependi radiyomizgha söz qilip, ürümchide yüz bergen ot apitide xitay hökümitining bu paji'ediki jinayi jawabkarliqining téxiche sürüshte qilinmighanliqini bildürdi. U yene, mushundaq bir weziyette xelq'ara jem'iyette bu paji'eni xatirilesh üchün élip bériliwatqan namayish-pa'aliyetlerning ehmiyiti heqqide toxtilip ötti.

Melum bolghinidek, xitay hökümiti 2022-yili 24-noyabir küni ürümchide chékidin ashqan kowid qamali yürgüzüwatqan mezgilde yüz bergen bu ot apitide 10 kishining ölgenlikini élan qilghan bolsimu, biraq bu weqede az dégende 44 kishining hayatidin ayrilghanliqi muxbirimiz teripidin delillen'genidi. Halbuki, xitay da'iriliri mezkur paji'ege a'it tepsiliy uchurlarni jem'iyetkila emes, ziyankeshlikke uchrighuchilarning a'ile tawabi'atlirighimu bildürmigen.