Uyghur élining ramizan mezgilidiki resmiy we gheyriy resmiy jama'et pikir sorunlirida ramizan heqqide gep yoq
2024.03.15

Ijtima'iy taratqulardin melum bolushiche, Uyghur élide ramizan mezgilide yémek-ichmek bazarliri we toy-tökün sorunliri normaldikidek qaynaq halette dawam qilmaqta. Bazarning awatlishishi kechke sürülüsh, toy-tükünler ramizandin kéyin'ge qaldurulush eslide ramizanning turmush ritimliridin idi. Bu özgirishning seweblirini bilish üchün, Uyghur élidiki Uyghurche we xitayche dölet axbaratining xewerlirige nezer tashliduq. Bu resmiy axbaratlardimu, ijtima'iy taratqulardimu ramizan heqqide héchqandaq xewer yaki xewer yip uchigha érishelmigendin kéyin, Uyghur élidiki alaqidar xadimlargha téléfon qilduq. Ghulja nahiyesidin téléfonimizni qobul qilghan bir kent ayallar mudiri, so'alimizdin chetnigen halda aldi bilen özining roza tutmighanliqini bayan qildi, arqidin öz tewelikidiki ahalilerningmu oxshash ehwalda ikenlikini bildürdi. Ghulja shehiridiki bir kent saqchisi, ramizan mezgilide siyasiy öginishlerning dawam qiliwatqanliqini, emma bu öginish we yighinlarda ta hazirghiche ramizan heqqide héchqandaq gep bolunmighanliqini bayan qildi. Ahalilerning bek “Angliq” bolup ketkenliki, bu sewebtin roza tutmaywatqanliqini ilgiri sürgen bu xadim, bezi yashan'ghan ahaliler roza tutushqa ruxset bar-yoqluqi heqqide so'al sorighan chéghida, ularning jawabsiz qaldurulghanliqini ashkarilidi. Déyilishiche, töwen'ge xizmet chüshken bir kadir, roza tutushqa ruxset bar-yoqluqi heqqidiki so'algha yuqiridin uqturush kelgendin kéyin jawab béridighanliqini éytqan, emma ta hazirghiche héchqandaq jawab bermigen.
Biz ramizan heqqidiki bu jimjitliqning sewebini sürüshte qilip ili oblastliq partkomgha téléfon qilduq. Partkomdiki bir xadim, bu yil ramizan heqqide héchqandaq bir yighin échilmighanliqi, uqturushmu tarqitilmighanliqi, orunlashturushmu élip bérilmighanliqini otturigha qoydi. Bu orundiki yene bir xadim, ramizan heqqide héchqandaq uqturush chiqmasliqning sewebi heqqide kespiy organlarningla melumati barliqi, özlirining xewersizlikini éytti.
Nöwette norwégiyede yashawatqan, “Uyghur edliye arxipi” ning yétekchisi bextiyar ömer ependi, xitay da'irilirining ramizan heqqide resmiy sorun yaki axbarat wasitiliride éghiz achmasliqining sewebliri üstide toxtaldi. Uning déyishiche, xitay terep xelq'ara jama'et pikrining ramizan heqqidiki nazaret we tenqidliridin özini qachurush üchün, bu témini axbarat küntertipidin uzaq tutqan bolushi mumkin iken. Bextiyar ependi yene, 2017-yili bashlan'ghan chong tutqunda kishiler milliy we diniy örp-adetler boyiche yashighanliqi seweblik éghir zerbilerge uchrighanliqi üchün, kishiler roza tutushqa jür'et qilalmaydighan halgha kelgen. Shunga da'iriler, roza tutmasliq heqqide buyruq chüshürüshning hajiti qalmighanliqini bayqighandin kéyin, bu heqte ashkara bir cheklesh tedbiri élan qilmighan. Hetta wezipe ijra qiliwatqan kadirlarmu bu heqte öz aldigha yol körsitishke pétinalmighan.
Téléfon ziyaretlirimiz dawamida, özini ashkarilashni xalimighan bir xadim, roza tutush-tutmasliq heqqide resmiy jama'et pikri sorunlirida héch nerse déyilmigen bilen, qanun saheside, ramizan mezgilide közitish we nazaretni kücheytish heqqide mexpiy uqturush chüshkenliki we bu uqturushning netijiside roza tutushning ilgiriki yillardikidekla cheklimige uchrighanliqini otturigha qoydi.