Misato ana til mektipide Uyghur ghunchiliri chéchek achti

Muxbirimiz gülchéhre
2020.01.14
Misato-ana-til-mektep.jpg Yaponiyening misato shehiride ötküzülgen misato ghunchilar ana til sinipining üch yilliqini xatirilesh pa'aliyitide mezkur mektepning ghunchiliri usul oynimaqta. 2020-Yili 12-yanwar.
RFA/Gülchéhre

Muhajirettiki Uyghurlar uchrawatqan eng zor riqabetlerning biri chet'ellerde tughulup ösüwatqan perzentlirini öz ana tili we medeniyiti bilen terbiyeleshtur. Bu heqte izdinip kéliwatqan ma'aripchi we ziyaliylar, pidakar oqutquchilarning tirishchanliqi bilen yéqinqi yillarda meyli az bolsun köp bolsun Uyghurlar yighilghanla dölet yaki sheherlerde a'iliwi ana-til mektepliri we Uyghur jem'iyetliri teripidin qurulghan ana til mektepliri bu jehettiki boshluqni toldurushqa tiriship kelmekte.

Yaponiyening misato shehiride 2016-yili 10-ayda échilghan “Ghunchilar” ana til sinipimu, misato shehiri we tokyo etrapida olturushluq 7 Uyghur a'ilisining öz perzentlirini ana tilda terbiyelesh istiki bilen qurulghan bolup, bu hazir 3 sinipliq kichik kölemdiki uniwérsal mektepke tereqqiy qilghan. Bu ana til mektipide jem'iy 12 a'ilidin, 21 neper Uyghur ösmür öz ana tili we Uyghur medeniyet-sen'iti qatarliqlardin etrapliq sawaq almaqtiken.

Dunyaning her qandaq jayida échilghan Uyghur ana til mekteplirining shu jaydiki Uyghur jama'itining qizghin qollishi, oqutquchilarning pidakarliqi bilen pa'aliyet bériwatqanliqi melum. Yaponiyening misato shehiridiki bu ana til sinipi, qurulghan 3 yildin buyan Uyghur ösmürlirining öz ana tilini öginish netijilirini xulasilesh yüzisidin 12-yanwar küni mexsus xatirilesh pa'aliyiti ötküzgen.

Tokyo we misato shehiride yashawatqan ata-anilar we Uyghur jama'itige wakaliten abdukérim ependi mezkur pa'aliyet heqqide qisqiche toxtilip ötti. U, 12 a'ilining yigirmige yéqin balilirini ana til, medeniyet-sen'et we milliy kimlikni öginishni asas qilghan bu ana til mektipining üch yilliqini tebriklesh pa'aliyitining tolimu ehmiyetlik ötkenlikini bildürdi. Abdukérim ependi 3 yildin buyan mektepning tashlanmay dawam qilishi we bügünkidek netijilerni qolgha keltürüshide ata-anilarning ana tilgha bolghan mes'uliyiti we tonushi hemde qizghinliqining yuqiri bolushi asasliq rol oynighanliqini, her bir sa'etlik derste balilar bilen teng ata-anilarningmu qatniship kéliwatqanliqini bildürdi.

U yene, mektepning nurghun tejribe-sawaqlarni yekünlep pa'aliyet sheklini balilarning qizghinliqigha maslashturup rengdarlashturup kéliwatqanliqini bildürdi. Abdukérim ependi ana til terbiyeside ana til muhitining intayin muhimliqini tekitlidi shundaqla tili we sawati chiqqan Uyghur balilargha élip bérilidighan emdiki oqutush nishanining balilarning öz wetinige bolghan héssiy we méhri baghlinishini kücheytish ikenlikini bildürdi.

Muhajirettiki Uyghur jama'iti mushuninggha oxshash türlük ehmiyetlik pa'aliyetlerni ötküzüsh arqiliq her türlük yosunda ana tilining Uyghurlar üchün qanchilik muhimliqi we uni qoghdashqa emeliy heriket qilishning ehmiyitini tonutup kelmekte.

Her jayda her sahe kishilirining Uyghur tilini qoghdash yolida körsitip kéliwatqan tirishchanliqlirining netijisini namayan qilghuchilar yenila balilardur. 12-Yanwar misatodiki “Ghunchilar” ana til sinipining oqughuchilirining orundighan nomurliri, yaponiyediki Uyghur jama'itining Uyghur ana tilini saqlap qélishta körsetken tirishchanliqining netijisini namayan qildi.

Mezkur pa'aliyetke qatnashqan Uyghur ösmürliridin enqerning ana tilida déklamatsiye qilghan “Uyghur démek” dégen shé'irni anglighuchilirimiz bilen teng behr alayli:

Balilardin ana til sinipining netijisini körgen ata-anilar tolimu memnun bolushqan we ular ana tilini qoghdash we uni tereqqiy qildurushta yene qandaq xizmetlerni qilish toghruluq söhbetleshken. Abdukérim ependi yene ana til terbiyesige ehmiyet bérishning muhimliqi heqqidiki tonushlirini ortaqlashti.

Melum bolghinidek Uyghurlar öz wetinide resmiy yosunda Uyghur milliy ma'aripidin mustesna qaldurulup, tili we medeniyiti cheklinip, medeniyet qirghinchiliqigha uchrawatqan bir peytte, xitayning hazirqi siyasetliri seweblik muhajirettiki Uyghurlarning öz wetini bilen bolghan alaqisimu üzülüp qalghan bir halette turmaqta. Bu, muhajirettiki Uyghurlarning hayatigha her tereplime selbiy tesirlirini körsetmekte. Abdukérim ependining bildürüshige qarighanda hetta bu yaponiyede ösüp yétiliwatqan balilarning weten ichidiki uruq-tughqanliri bilen ana tilida sözlishish pursitidinmu mehrum qaldurghan. Shunga u, Uyghurlarning ana tilini saqlap qélishta uchrawatqan bu riqabetlerni yéngishta, peqet balilarning öz ana tili sawatini chiqirishinila meqset qilmay, her qaysi ellerde yashawatqan Uyghur ewladliri arisidimu Uyghur tilini ularning öz ara alaqe baghlash wasitisige aylandurushmu intayin muhim dep qaraydighanliqini otturigha qoydi.

Derweqe nöwette muhajirettiki Uyghurlar ortaq halda Uyghur tilining qollinishchanliqini ashurush, héch bolmighanda ijtima'iy alaqiside, a'iliside Uyghur tilini qollinish we öginish, imkaniyet bar jaylarda Uyghur jama'iti ichide Uyghur ana tili mekteplirini qurush arqiliq ana tilini qoghdash mes'uliyitini ada qilishqa tirishmaqta.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.