Uyghur irqiy qirghinchiliqi bursada tesirlik otturigha qoyuldi

Leman azizowa Uyghur qirghinchiliqi heqqide sehnige rol éliwatqan körünüsh. 2024-Yili 7-noyabir, bursa, türkiye

Uyghur qirghinchiliqini tonutush pa'aliyiti türkiyening bashqa sheherliridikige oxshash bursa shehiridimu nahayiti tesirlik ötküzüldi.

RFA/Erkin Tarim

7-Noyabir küni türkiyening eng chong sheherliridin biri hésablinidighan bursa shehiride Uyghur qirghinchiliqi we Uyghurlarning hazirqi éghir weziyiti tonushturulghan pa'aliyet ötküzüldi. Murasim türkiye jumhuriyiti bilen sherqiy türkistan jumhuriyitining istiqlal marshini oqush bilen bashlan'ghan.

Bu doklat bérish yighini bursada pa'aliyet élip bériwatqan yörük türkmen teshkilatliri birliki, bursa téxnika uniwérsitéti türk dunyasi oqughuchilar uyushmisi we bursa uludagh uniwérsitétida oquwatqan Uyghur oqughuchilar birlikte uyushturghan. Bursa téxnika uniwérsitétining yighin zalida ötküzülgen yighin'gha bursada oquwatqan Uyghur oqughuchilardin sirt, parlamént ezaliri, bursa téxnika uniwérsitétining oqutquchi-oqughuchiliri, ammiwi teshkilat mes'ulliri, her qaysi partiyelerning bursadiki wekilliridin bolup 400 etrapida kishi ishtirak qilghan.

RFA/Erkin Tarim

Yighinning échilish nutqini bursa yörük türkmen teshkilatliri birlikining bash katipi jemal aqqush ependi sözligen. U, échilish nutqida 2017-yilidin tartip qérindash Uyghurlar duchar boluwatqan irqiy qirghinchiliqni türk jama'etchilikige shundaqla türk dunyasigha anglitishqa tirishiwatqanliqini, bundin kéyinmu Uyghurlarning awazi bolidighanliqini éytqan. U sözining axirida bügünki pa'aliyetning Uyghur dewasigha paydiliq bolushini tileydighanliqini bayan qilghan.

Izmirdiki ege uniwérsitéti piroféssori alimjan inayet “Sherqiy türkistanda ishghal, assimilyatsiye we irqiy qirghinchiliq”, “Yüsüp yüzlükler jem'iyiti” re'isi, adwokat weysel ashqin ependi “Uyghur irqiy qirghinchiliqi” témisida doklat bergen.

Yighinda alahide teklip boyiche doklat bergen izmirdiki ege uniwérsitéti piroféssori alimjan inayet ependi mundaq dédi: “Men doklatimda sherqiy türkistanning tarixi, jughrapiyesi, medeniyiti, xitay teripidin ishghal qilinishi, ishghaldin kéyin xitay yürgüzüwatqan assimilyatsiye siyasiti, irqiy qirghinchiliq siyasiti, jaza lagérliri we london Uyghur sotining qarari qatarliqlarni chüshendürüp öttüm.”

2017-Yilidin buyan türkiyening nurghun jaylirida her xil usullar bilen Uyghurlarning yéqinqi yillardin buyanqi éghir weziyiti, jaza lagérliri mesilisi shundaqla irqiy qirghinchiliq otturigha qoyulmaqta. Bu qétim burunqigha oxshimaydighan shekilde doklat bérilgendin sirt, oqughuchilar Uyghur anilar, xanim-qizlar we yash-ösmürler duchar boluwatqan irqiy qirghinchiliq eks ettürülgen qisqa tiyatir sehnige qoyuldi. Bash rolni ezerbeyjanliq oqughuchi leman azizowa oynighan bolup, u, téléfon ziyaritimizni qobul qilip bu toghriliq melumat bérip mundaq dédi: “7-Noyabir küni sherqiy türkistandiki xitay zulumini otturigha qoyush pa'aliyiti ötküzduq. Sherqiy türkistanliqlarning awazi bolduq. Yighinda men sherqiy türkistanliq bir ayalning rolini oynash arqiliq kishilerge tesir körsitishke tirishtim. Men zulumgha uchrighan bir Uyghur anining, bir qizning rolini oynash arqiliq zulumni yighin ehlige anglattuq, nahayiti tesirlik boldi. ”

RFA/Erkin Tarim

Türkiyening gherbiy rayonigha jaylashqan bursa türkiyening sana'et shehiri bolup, burun Uyghurlar köp tonulmaytti. Kéyinki yillarda bursada Uyghur oqughuchilarning köpiyishige egiship, köplep pa'aliyet élip bérilishqa bashlidi. Bu pa'aliyetni uyushturghuchilardin biri bolghan bursa uludagh uniwérsitétidiki Uyghur oqughuchilarning we dunya Uyghur qurultiyining wekili abdurehim xélil ependi pa'aliyetning nahayiti tesirlik bolghanliqini bayan qildi. U, mundaq dédi: “Bu pa'aliyette piroféssor alimjan inayet we adwokat weysel ashqin ependi Uyghur qirghinchiliqini anglatqandin sirt, ezerbeyjanliq oqughuchi leman azizowa sherqiy türkistandiki anilarning qizlarning we balilarning tiragédiyelik paji'elirini nahayiti tesirlik qilip sehnide janlandurup ötti. Buni körgende zaldiki barliq qatnashquchilarning yighlap ketkenlikini kördüm. Bu pa'aliyitimiz nahayiti tesirlik we muweppeqiyetlik boldi. Burun bursada Uyghurlar anche bilinmeytti. 2017-Yili Uyghur qirghinchiliqi bashlan'ghandin kéyin bu yerde oquwatqan Uyghur oqughuchilarning tirishchanliqi, türk ammiwi teshkilatlirining qollishi bilen köp qétim doklat bérish yighini, körgezme we namayishqa oxshash bir qatar pa'aliyetlerni ötküzduq. Hazir bursa xelqi Uyghur qirghinchiliqini bilip ketti, dések xata bolmaydu dep oylaymen. Men dunya Uyghur qurultiyi wekili bolush süpitim bilen bu pa'aliyetni uyushturghan teshkilatlargha rehmet éytimen.”

 Bursada ötküzülgen Uyghur qirghinchiliqini tonutush toghrisidiki pa'aliyet 7-noyabir küni bursadiki köp sanda gézit we téléwiziye qanallirida xewer qilin'ghandin sirt ijtima'iy taratqulardimu köp tarqitilghan.