Chaghan ötküzüshke mejburlan'ghan Uyghurlar we yoqitiliwatqan Uyghur kimliki

Muxbirimiz méhriban
2022.01.27
Chaghan ötküzüshke mejburlan'ghan Uyghurlar we yoqitiliwatqan Uyghur kimliki Chaghan ötküzüshke mejburlan'ghan Uyghurlar.
Social Media

Bu yil 1-féwral xitayning “Chaghan” bayrimi. Xitayning bu yilliq chaghan bayrimining yéqinlishigha egiship, xitaydiki ündidar, tik-tok qatarliq ijtima'iy alaqe munberliride Uyghurlarningmu xitayning chaghan bayrimini ötküzüshke seperwer qilinighanliqi heqqidiki sin körünüshliri köplep tarqilip, diqqet qozghimaqta.

Yéqindin buyan, amérikadiki Uyghur pa'aliyetchiliridin lagér shahiti zumret dawut teripidin féysbuk qatarliq ijtima'iy taratqulargha bu türdiki sin filimliri köplep yollandi. Sin filimliride hoyla derwaziliri we bina öylerning ishiklirining ikki yénigha xitayche chaghanliq mesnewi chaplawatqan Uyghurlar körsitilgen. Sin filimliride yene kochilarda xitayning bayramliq milli kiyimlirini kiyip, sunay we dumbaq tengkesh qilin'ghan xitayche muzikilargha masliship, xitayche yanggér ussuli, ejderha ussuli, yaghach ayaq oyuni, yelpügüch ussuli qatarliqlarni meshq qiliwatqan Uyghurlarning körünüshlirimu orun alghan.

Zumret dawut xanim 26-yanwar ziyaritimizni qobul qilip, bu körünüshlerning uninggha özi ürümchide yashawatqan 2017-2018-yillarda mehelle komitéti xadimlirining Uyghurlarni chaghan ötküzüshke mejbur qilghan ehwallarni esletkenlikini bildürdi.

Zumret dawut xanim, chén chüen'go Uyghur rayon'gha hökümranliq qilghan 2016-2021-yillarda özlirining en'eniwi bayamlirini ötküzüsh cheklen'gen Uyghurlarning, chaghan qatarliq xitaylarning en'eniwiy bayramlirini ötküzüshke mejburlan'ghanliqini, emma yéqinda tarqalghan chaghan heqqidiki bu sin filimliridimu oxshash körünüshlerning dawam qiliwatqanliqini tekitlep ötti. U Uyghur diyarigha ma shingruy partkom sékritari bolup kelgendin kéyinmu weziyette héchqandaq özgirishning bolmighanliqini, Uyghurlarni milliy we diniy kimlikidin ayrip xitaylashturush istratégiyesining yenila dawa qiliwatqanliqini eskertip ötti.

Chén chüen'go 2016 Uyghur aptonum rayonigha partkom sékritari bolghan yillarda, Uyghurlarni asas qilghan islam dinigha étiqad qilidighan yerlik milletlerning roza héyt, qurban héyt qatarliq musulmanlarning muqeddes diniy bayramlirini ötküzüshini chekligen. U “Jungxu'a milliti ortaq éngi” ni tekitlep, Uyghurlarni “Xitay kimliki” ni qobul qilishqa, xitaylar bilen “Qoshmaq tughqan” bolushqa, “Chaghan” ötküzüshke, shundaqla islam dinini xitaychilashturushqa pütün küchi bilen urun'ghan. Buni qobul qilmighanlarni “Diniy esebiy” yaki “Bölgünchi” dégendek qalpaqlar bilen lagérlargha qamighan yaki türmilerge bent qilghan idi.

Halbuki, gherp démokratik döletliride xitayning Uyghurlargha qaratqan basturushi “Irqiy qirghinchiliq” dep eyibliniwatqan, xitay Uyghur diyaridiki emeldarlirini almashturup, rayonda yürgüziwatqan zulum siyasetlirini perdazlap körsitishke uruniwatqan bügünki kündimu, Uyghurlarning yenila xitayning “Chaghan bayrimi” ni tebrikleshke mejburlinishi, muhajirettiki Uyghur pa'aliyetchiliri we kishilik hoquq teshkilatlirining jiddiy diqqitini qozghidi.

Amérikidiki Uyghur kishilik hoquq qurulushining tetqiqatchisi, dunya Uyghur qurultiyining mu'awin re'isi zubeyre shemsidin xanimning qarishiche, bu alametler chén chüen'go ketkendin kéyinmu Uyghurlargha qaritilghan “Irqiy qirghinchiliq” we “Medeniyet qirghinchliqi” ning toxtap qalmighanliqi we buningdin kéyinmu dawam qilidighanliqining emeliy ispatliridin biri hisaplinidiken.

Zubeyre xanim yene Uyghur kishilik hoquq qurulushining Uyghurlar uchrawatqan bu xil xitaylashturush we milli assimiliyatsiye siyasiti heqqide üzlüksiz izdinip, mexsus doklatlarni élan qilip kelgenlikini bildürdi.

Uning bildürüshiche, Uyghur kishilik hoquq qurulushi 27-yanwar küni “Xitayning Uyghurlargha qaratqan mejburiy tughqandarchiliq siyasiti we Uyghur balilirining assimiliyatsiye qilinishi” namliq doklat élan qilghan. Doklatta, xitayning Uyghurlargha qarita “Irqiy qirghinchiliq” siyasiti yürgüzüsh bilen birlikte, yene Uyghur kimlikini yoqitish, ulargha xitay medeniyet kimlikini mejburiy qobul qildurushtek “Assimiliyatsiye siyasiti” yürgüzüp kéliwatqanliqi échip bérilgen iken.

Zubeyre xanimning tekitlishiche, xitay merkizi hökümiti Uyghur diyarida emeldar almashturup, Uyghurlargha qaratqan “Irqiy qirghinchiliq” we “Uyghur kimlikini yoqitish” siyasitini perdazlap körsitishke urunuwatqan bolsimu, emma ashkariliniwatqan réyal ehwallar, xitayning bu siyasitide héchqandaq özgirish bolmighanliqini körsitip béridiken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.