Uyghur mutexessisliri “Dunyadiki esli türk bolghan meshhur alimlar” muhakime yighinida doklat berdi

Ixtiyariy muxbirimiz arslan
2019.09.06
Esli-Turuk-Alimlar-Yighini-Turkiye-2019-01.jpg Türkiyede ötküzülgen “Dunyadiki esli türk bolghan meshhur alimlar” namliq muhakime yighindin bir körünüsh. 2019-Yili 5-séntebir. Chanaqqel'e, türkiye.
RFA/Arslan

5-Séntebir peyshenbe küni türkiyening chanaqqel'e 18-mart uniwérsitétining uyushturushi bilen “Dunyadiki esli türk bolghan meshhur alimlar” namliq muhakime yighini ötküzüldi.

Yighinda chanaqqel'e uniwérsitétining mudiri proféssor sedat murat ependi échilish nutqi sözlidi. 

Yighinda söz qilghan chanaqqel'e uniwérsitét mudiri, proféssor sedat murat Uyghurlar toghrisida toxtilip mundaq dédi: “Miladiyidin ilgiri we kiyin nechche esirdin buyan 19-esirgiche hökümranliq sürgen türkler bügünki künde kichik-kichik döletlerge bölünüp ketti. Xitay bir zamanlar köktürklerning aldida qorqup titreytti. Shuning üchün bek uzun bir sépil qurdi. Emma bügünki künde türk milliti kichik-kichik döletlerge bölünüp ketti. Epsuski, sherqiy türkistan bügün musteqil emes, téxiche erkinlikke érishelmidi. Emma qazaqistan, qirghizistan ezerbeyjan qatarliq musteqil döletler bar, buning ichide eng chong dölet türkiye, hazir pütkül türk islam dunyasining közi türkiyedur. Heqiqeten türkiye muhim bir qel'edur”.

Yighinning kéyinki bölümide, amérika alem qatnishi idarisining optika inzhénéri doktor erkin sidiq tashqi planéta tetqiqati mesilisi, amérikadiki masachustis téxnika uniwérsitéti proféssori doktor maysem mutellipowa köp ölchemde gén retlesh we mejburiy organ toplashning munasiwetliri mesilisi heqqide shuningdek shiwétsariyede yashawatqan kompyutér téxnikisi mutexessis doktor abduréshit abdushükür kompyutér uchur almashturush téxnikiliri toghrisida ilmiy doklat berdi. Arqidin dunya Uyghur qurultiyining ijra'iye komitéti re'isi ömer qanat, amérika-xitay otturidiki soghuq urush témisida doklat bergen bolup, u asasliqi Uyghur mesilisining amérika-xitay munasiwetliridiki yéqindin buyanqi yüzlinishi heqqide toxtaldi. Ömer qanat sözining axirida xelq'ara sehnide Uyghurlar üchün paydiliq weziyet shekilliniwatqanliqini bildürüp mundaq dédi: “Dunyaning bizge körsitiwatqan qiziqishi cheksiz boluwatidu, biz buni purset bilip xelqimizning bésimdin qutulushi üchün paydilinishimiz kérek”, dédi.

Yighinda yene awstraliyede yashaydighan psixologiye mutexessis doktor memtimin ela “Dunyada insan heqliri krizisi, xitayning Uyghurlar üstidin yürgüzüwatqan medeniyet qirghinchiliqi”, dunya Uyghur qurultiyining mu'awin re'isi perhat muhemmedi “Uyghur medeniyiti we Uyghurlar” dégen témilarda söz qildi. 

Yighin'gha mezkur uniwérsitétta oquwatqan oqughuchilar, oqutquchilardin bolup, zal liq tolghidek adem qatnashqan bolup, bu, türkiyede ötküzülgen Uyghur mutexessisliri kolléktip doklat bergen muhakime yighinliri arisidiki ishtirakchilar eng köp bolghan yighinlarning biri hésablinidiken. 

Yighin axirida yighin ishtirakchiliri söz qilghuchilardin Uyghurlar toghrisida so'al soridi. Doktor maysem xanim, bir kishining “Biz Uyghur üchün néme ish qilishimiz kérek ?” dégen so'aligha jawab bérip, Uyghurlar mesilisini ijtima'iy taratqularda köplep anglitish we türkiye xelqining xitay mehsulatlirini qollanmasliqini, xitaygha iqtisadi jehettin émbargo yürgüzüsh kéreklikini otturigha qoydi.

Doktor erkin sidiq, “Néme üchün Uyghurlar zulumgha uchraydu?” dégen so'algha jawab bérip mundaq dédi: “Xitay yipek yolini janlandurush namida dunyagha kéngiyishni meqset qilidu, yipek yolining muhim tögini Uyghur diyaridin ötidighanliqi üchün Uyghurlarni yoq qilmaqchi boluwatidu”.

Ziyaritimizni qobul qilghan doktor maysem xanim, yighinda sözligen témisini xulasilep sözlep berdi. U sözide, xitayning pütkül Uyghurlarni heqsiz tekshürüsh namida gén toplash üchün qan ewrishkisini alghanliqini bildürdi. U sözide, xitayning organ sétish qanunsizliq qilmishliri üchün Uyghurlarning génini tekshürüp, serxil organlarni bayqash we kimning organliri qaysi késelge maslishidighanliqini téz sür'ette bilish üchün 18 milyondin artuq kishining qan ewrishkisini toplighanliqini, xitay ilgiri falun'gungchilarning organlirini élip satqan bolsa hazir Uyghur yashlarning organlirini köplep sétiwatqanliqi bildürdi.

Doktor maysem mutellipowa sözide yene özining nöwette xitayning Uyghurlarning ichki ezalirini mejburiy élip sétishini toxtitish üchün dunyaning oxshimighan jayliridiki doxturlar we alimlar bilen sözlishiwatqanliqini, hazirghiche 7 döletning xitaydin organ sétiwalmasliqqa wede bergenlikini, nöwette türkiye, se'udi erebistan we bashqa bir qisim döletler bilenmu sözliship, xitayning organ oghrilash qilmishlirini toxtitish üchün heriket qilidighanliqini bildürdi we Uyghurlarni özini qollashqa chaqirdi.

Yighinda söz qilghuchilargha chanaqqel'e uniwérsitéti teripidin teqdirname bérildi. 

Yighinda chanaqqel'e uniwérsitétining Uyghurlar toghrisida yighin uyushturulghanliqini tebriklep we teshekkür éytip Uyghurlargha wakaliten sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyiti bash katipi abdul'ehed abduraxman chanaqqel'e uniwérsitétini mudiri sedat murat ependige lewhe teqdim qildi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.