Сәрпил пәнәс шаһин ханим: “уйғур қирғинчилиқини тохтитиш үчүн қануний күрәшни давам қилимән”

2017-Йили лагер мәсилиси оттуриға чиққандин кейин бирләшкән дөләтләр тәшкилати (б д т) вә демократик әлләрдә уйғур мәсилисиниң оттуриға қоюлуши, болупму америка һөкүмити, канада, әнгилийә қатарлиқ 10 дөләт парламентиниң уйғурлар дуч келиватқан бастуруш сияситини “ирқий қирғинчилиқ” дәп бекитиши билән түркийәдики аммиви тәшкилатлар, болупму адвокатлар қурған аммиви тәшкилатлар һәрикәткә өтүшкә башлиди. Булардин бири мәркизи әнқәрәдики “йәр шари аял адвокатлар адаләт мунбири” дур. Улар узундин буян уйғур мәсилисигә көңүл бөлүп келиватқан болуп, йеқинда “шәрқий түркистан балилар әмгики” намлиқ доклатни елан қилди һәмдә мурасим өткүзүп тонуштурди. Биз бу мунасивәт билән мәзкур мунбәрниң рәиси, адвокат сәрпил пәнәс шаһин ханим вә муавин рәиси, адвокат өзләм аққуш ханимлар билән сөһбәтләштуқ.

Алди билән өзләм аққуш ханим адвокатлар қурған мәзкур мунбәр тоғрисида мәлумат берип мундақ деди: “‚йәр шари аял адвокатлар адаләт мунбири‛ 2021-йили 5-айда қурулған. Бу мунбәрни адвокат һәдилиримиз, сиңиллиримиз, һәр қайси университетларда қанун кәспидә оқуватқан оқуғучилар езиливатқан вә ирқий қирғинчилиққа учраватқан мусулманларниң дәрдигә дава болуш үчүн қурған. Мәқситимиз кишилик һоқуқ дәпсәндичиликигә учраватқан балилар тоғрисида доклат тәйярлап дуня җамаәтчиликигә аңлитиш иди. Бу арқилиқ пәқәт түркийә җамаәтчиликиниңла әмәс, йәнә дуня җамаәтчиликиниңму диққитини тартиш көзләнгән. Униң үчүн биз кишилик һоқуқ дәпсәндичиликигә учриған балилар тоғрисида материял топлап, уларниң архипини турғуздуқ һәмдә бу һәқтә доклат тәйярлап елан қиливатимиз. Йеқинда уйғур балилар дучар болуватқан кишилик һоқуқ дәпсәндичилики тоғрисидики биринчи доклатимизни елан қилдуқ. Бундин кейин нуқтилиқ һалда уйғур балилар дучар болуватқан кишилик һоқуқ дәпсәндичилики һәққидә материял топлаймиз.”

RFA/Erkin Tarim

Адвокат сәрпил пәнәс шаһин ханим уйғур балиларниң әң көп кишилик һоқуқ дәпсәндичиликигә учраватқанлиқини билдүрүп мундақ деди: “шәрқий түркистандики балиларға парлақ бир келәчәк бәрпа қилиш үчүн биз муһим бир қәдәм ташлидуқ, дәп ойлаймән. Шәрқий түркистандики балиларниң мәҗбурий әмгәккә селиниши маһийәттә оқуш һәқ-һоқуқиниң дәпсәндә қилиниватқанлиқини, уларниң писхикилиқ вә җисманий җәһәттин дәпсәндичиликкә учраватқанлиқини көрситиду. Уйғур ханим-қизлар, болупму балилар дучар болуватқан дәпсәндичиликләр пәқәтла шәрқий түркистанлиқларниңла әмәс, пүтүн инсанларниң ғурурини рәнҗитиватиду.”

Адвокат сәрпил пәнәс шаһин ханимниң бизгә ейтишичә, һазирғичә уйғур балилар тоғрисида тәйярланған доклатларда, шундақла өзлири тәйярлиған доклатларға асасланғанда уйғур елидики балилар системилиқ шәкилдә мәҗбурий әмгәккә селинмақта икән: йүз миңлиған балиниң мәктәпләрдә оқуштин мәһрум қилинип, завут-фабрикиларда вә етизлиқларда мәҗбурий әмгәккә селиниватқанлиқи, бу балиларниң аилилиридин мәҗбурий айрилип, йирақта вә қейин шараитлар астида мәҗбурий әмгәккә селиниватқанлиқи, болупму миллий кимликидин узақлаштурулуватқанлиқи буниңдики муһим алаһидиликләр икән.

Сәрпил пәнәс шаһин йәнә мунуларни билдүрди: “хитай һөкүмити шәрқий түркистанлиқ уйғур балиларға йүргүзүватқан йәнә бир рәзил сиясәт болса балиларниң аилилиридин мәҗбурий айриветилишидур. Бу һал уйғур пәрзәнтлирини тәнһалиққа мәһкум қилипла қалмай, техиму муһими уларни миллий кимликидин узақлаштурмақта. Уйғур пәрзәнтлири зор хәвп астида яшимақта. Бу пәқәт балиларға хәвп елип келиш биләнла қалмай уйғур җәмийитигиму зор зиян-зәхмәт елип кәлмәктә: өз тили вә мәдәнийитидин мәһрум қилип, хитайчә тилдила оқутулидиған дөләт мәктәплиригә орунлаштурулмақта. Биз шәрқий түркистандики балиларниң келәчики үчүн хәлқарада вә түркийәдә муһим ишларни қилишни халаймиз.”

“йәр шари аял адвокатлар адаләт мунбири” ниң мәсули, адвокат сәрпил пәнәс шаһин ханим сөһбитимизниң ахирида “шәрқий түркистандики балилар әмгики” намлиқ доклатниң бундин кейинки паалийәтлири үчүн тунҗи бир қәдәм болғанлиқини, бундин кейин уйғур ирқи қирғинчилиқиға хатимә бериш үчүн хәлқаралиқ қанун механизмлирини һәрикәткә өткүзүшкә тиришидиғанлиқини тәкитлиди.