Serpil penes shahin xanim: “Uyghur qirghinchiliqini toxtitish üchün qanuniy küreshni dawam qilimen”

2017-Yili lagér mesilisi otturigha chiqqandin kéyin birleshken döletler teshkilati (b d t) we démokratik ellerde Uyghur mesilisining otturigha qoyulushi, bolupmu amérika hökümiti, kanada, en'giliye qatarliq 10 dölet parlaméntining Uyghurlar duch kéliwatqan basturush siyasitini “Irqiy qirghinchiliq” dep békitishi bilen türkiyediki ammiwi teshkilatlar, bolupmu adwokatlar qurghan ammiwi teshkilatlar heriketke ötüshke bashlidi. Bulardin biri merkizi enqerediki “Yer shari ayal adwokatlar adalet munbiri” dur. Ular uzundin buyan Uyghur mesilisige köngül bölüp kéliwatqan bolup, yéqinda “Sherqiy türkistan balilar emgiki” namliq doklatni élan qildi hemde murasim ötküzüp tonushturdi. Biz bu munasiwet bilen mezkur munberning re'isi, adwokat serpil penes shahin xanim we mu'awin re'isi, adwokat özlem aqqush xanimlar bilen söhbetleshtuq.

Aldi bilen özlem aqqush xanim adwokatlar qurghan mezkur munber toghrisida melumat bérip mundaq dédi: “‚yer shari ayal adwokatlar adalet munbiri‛ 2021-yili 5-ayda qurulghan. Bu munberni adwokat hedilirimiz, singillirimiz, her qaysi uniwérsitétlarda qanun kespide oquwatqan oqughuchilar éziliwatqan we irqiy qirghinchiliqqa uchrawatqan musulmanlarning derdige dawa bolush üchün qurghan. Meqsitimiz kishilik hoquq depsendichilikige uchrawatqan balilar toghrisida doklat teyyarlap dunya jama'etchilikige anglitish idi. Bu arqiliq peqet türkiye jama'etchilikiningla emes, yene dunya jama'etchilikiningmu diqqitini tartish közlen'gen. Uning üchün biz kishilik hoquq depsendichilikige uchrighan balilar toghrisida matériyal toplap, ularning arxipini turghuzduq hemde bu heqte doklat teyyarlap élan qiliwatimiz. Yéqinda Uyghur balilar duchar boluwatqan kishilik hoquq depsendichiliki toghrisidiki birinchi doklatimizni élan qilduq. Bundin kéyin nuqtiliq halda Uyghur balilar duchar boluwatqan kishilik hoquq depsendichiliki heqqide matériyal toplaymiz.”

RFA/Erkin Tarim

Adwokat serpil penes shahin xanim Uyghur balilarning eng köp kishilik hoquq depsendichilikige uchrawatqanliqini bildürüp mundaq dédi: “Sherqiy türkistandiki balilargha parlaq bir kélechek berpa qilish üchün biz muhim bir qedem tashliduq, dep oylaymen. Sherqiy türkistandiki balilarning mejburiy emgekke sélinishi mahiyette oqush heq-hoquqining depsende qiliniwatqanliqini, ularning pisxikiliq we jismaniy jehettin depsendichilikke uchrawatqanliqini körsitidu. Uyghur xanim-qizlar, bolupmu balilar duchar boluwatqan depsendichilikler peqetla sherqiy türkistanliqlarningla emes, pütün insanlarning ghururini renjitiwatidu.”

Adwokat serpil penes shahin xanimning bizge éytishiche, hazirghiche Uyghur balilar toghrisida teyyarlan'ghan doklatlarda, shundaqla özliri teyyarlighan doklatlargha asaslan'ghanda Uyghur élidiki balilar sistémiliq shekilde mejburiy emgekke sélinmaqta iken: yüz minglighan balining mekteplerde oqushtin mehrum qilinip, zawut-fabrikilarda we étizliqlarda mejburiy emgekke séliniwatqanliqi, bu balilarning a'ililiridin mejburiy ayrilip, yiraqta we qéyin shara'itlar astida mejburiy emgekke séliniwatqanliqi, bolupmu milliy kimlikidin uzaqlashturuluwatqanliqi buningdiki muhim alahidilikler iken.

Serpil penes shahin yene munularni bildürdi: “Xitay hökümiti sherqiy türkistanliq Uyghur balilargha yürgüzüwatqan yene bir rezil siyaset bolsa balilarning a'ililiridin mejburiy ayriwétilishidur. Bu hal Uyghur perzentlirini tenhaliqqa mehkum qilipla qalmay, téximu muhimi ularni milliy kimlikidin uzaqlashturmaqta. Uyghur perzentliri zor xewp astida yashimaqta. Bu peqet balilargha xewp élip kélish bilenla qalmay Uyghur jem'iyitigimu zor ziyan-zexmet élip kelmekte: öz tili we medeniyitidin mehrum qilip, xitayche tildila oqutulidighan dölet mekteplirige orunlashturulmaqta. Biz sherqiy türkistandiki balilarning kélechiki üchün xelq'arada we türkiyede muhim ishlarni qilishni xalaymiz.”

“Yer shari ayal adwokatlar adalet munbiri” ning mes'uli, adwokat serpil penes shahin xanim söhbitimizning axirida “Sherqiy türkistandiki balilar emgiki” namliq doklatning bundin kéyinki pa'aliyetliri üchün tunji bir qedem bolghanliqini, bundin kéyin Uyghur irqi qirghinchiliqigha xatime bérish üchün xelq'araliq qanun méxanizmlirini heriketke ötküzüshke tirishidighanliqini tekitlidi.