Lagér shahitliri: “Uyghur qizlirini xitaylar bilen toylashturush élanlirining keynide xitay hökümitining Uyghurlarni xitaylashturush siyasiti mewjut”

Uyghur qizlirining xitay erlirige yatliq qilinish dolquni arqisidiki sirlar

Uyghur qizlirini xitaylargha tonushturidighan “Layiq tonushturush” orunlirining élanliri yéqindin buyan xitayning tik-tok, yeni dowyin qatarliq ijtima'iy taratqulirida barghanche köpeymekte.

Bu élanlarning beziliride, eger Uyghur qizliri raziliq bersila, xitay ölkiliridin kelgen xitay boytaq erlirining toy qilishqa teyyar ikenliki, nikah resmiyetlirining eng qisqa waqit ichide béjirilidighanliqi we bundaq bir jüplerning döletning her xil étibar siyasetliridin behrimen bolidighanliqi wede qeyt qilin'ghan.

Bundaq sin körünüshlirining beziliride, xitaylar bilen toylashqan Uyghur qizlirining toy-merikilirining Uyghurche ötküzülgenliki körsitilse, yene beziliride toyi bolghan Uyghur qizining xitayche kiyindürülüp, xitayche textirawan'gha olturghuzulup köchürülgenliki körsitilgen.

Amérikadiki Uyghur pa'aliyetchiliridin lagér shahiti zumret dawut xanim, bu xildiki sin filimlirini féysbuk qatarliq ijtima'iy tartqulargha eng köp yollighuchilarning biridur. Uning bildürüshiche, nöwette Uyghur élining herqaysi jaylirida Uyghur qizlirini xitay erlirige tonushturidighan bu xildiki “Layiq tonushturush orunliri” tézlikte köpeymektiken. Uning tekitlishiche, “Layiq tonushturush orunliri” ning tordiki élanlirida yene, xitaylar bilen toylashqan Uyghur qizlirining toy resmiyetlirining eng qisqa waqit ichide béjirilidighanliqi we hökümetning her xil étibar siyasetliridin behrimen bolidighanliqi teshwiq qilinmaqta iken.

“Dowyin” qatarliq ijtima'iy taratqu supilirida tarqalghan sin körünüshliride yene, Uyghur qizlirining xitay erlirige tégishi we Uyghur yigitlirining xitay qizliri bilen öylinishige millet perqining tosalghu bolalmaydighanliqi teshwiq qilin'ghan.

12-Féwral küni “Dowyin” da tarqalghan bir sin körünüshide, özini aqsudiki melum “Layiq tonushturush orni” ning xadimi dewalghan bireylen, Uyghurlar bilen xitaylarning yémek-ichmek aditidiki perqlerni bahane qilip, Uyghur qiz-yigitlirining xitaylar bilen toylishishigha naraziliq inkasliri yazghanlarni eyibligen. U hetta tehdit qilip, isimsiz yézilghan bundaq naraziliq inkaslirining tekshürülidighanliqi we bundaq kishilerning qanuniy jawabkarliqi sürüshte qilinidighanliqini bildürgen.

Gollandiyediki Uyghur pa'aliyetchiliridin lagér shahiti qelbinur sidiq xanimning qarishiche, Uyghur qizlirini xitay erlirige tonushturush xizmitini béjiridighan atalmish “Layiq tonushturush” orunlirining köpiyishining arqisida, xitay hökümitining “Jungxu'a milliti ortaq gewdisi berpa qilish” namidiki “Uyghurlarni xitaylashturush” siyasiti rol oynimaqta iken.

U özining 2017-2018-yilliri xitayning ürümchidiki yighiwélish lagérida oqutquchi bolup ishlewatqan mezgilidiki ehwallarni eslep, eyni chaghda özining xitay bilen mejburiy toy qilghan bir Uyghur qizining toyigha shahit bolghanliqini bildürdi.

Qelbinur xanim, gerche eyni chaghda qizning ata-anisi körünüshte bu toygha razi bolghandek qilsimu, emma Uyghurlarni “Diniy ashqunluq” we “Milliy bölgünchilik” qalpiqi bilen yighiwélish lagérlirigha qamash ewj alghan bu yillarda Uyghurlarning öz naraziliqini ipadilishi mumkin emes iken.

Isra'iliyediki xitay yazghuchi tang denxong xanimning bildürüshiche, atalmish “Layiq tonushturush orunliri” ning bu xil toy élanlirida we “Uyghur-xitay arilashma toy” ini teshebbus qilidighan sin körünüshliride, xitay hökümitining nahayiti éniq haldiki teshwiqat tüsi ipadilenmekte iken.

Tang denxong xanimning bildürüshiche, bu xitay tarixida köp qétim yüz bergen xitay bolmighan milletlerni özige qoshuwélish we singdürüwétish siyasitining yéngiche uslubi bolup, shi jinping dewride “Jungxu'a milliti ortaq gewdisi berpa qilish” urunushining bir örnikige aylan'ghan.

Uning bildürüshiche, buningda yene xitay nopusida körülüwatqan er-ayallar nisbitidiki tengpungsizliq amilimu muhim seweblerning biri bolmaqtiken. Ilgiriki yillarda yolgha qoyulghan “Pilanliq tughut” siyasiti sewebidin xitay nopusida er-ayallar nisbitide éghir tengpungsizliq körülgen. Bundaq ehwalda xitay hökümet da'iriliri boytaq qalghan xitay erlirining Uyghur, tibet we bashqa az sanliq millet qizliri bilen öylinishini teshebbus qilishqa bashlighan, shundaqla buni xitay nopusini köpeytish we tengpunglashturushning wasitisi qilmaqchi bolghan.

Halbuki, zumret dawut xanimning qarishiche, Uyghur qizlirini xitay erlirige toylashturushni meqset qilghan bu xildiki “Layiq tonushturush” orunlirining köpiyishide, xitay hökümitining Uyghurlarni nishan qilghan “Mejburiy xitaylashturush” siyasitidin bashqa yene, nöwette xitayda barghanche nacharlishiwatqan iqtisadiy weziyet we Uyghurlargha qaritilghan siyasiy bésimlarmu seweb bolmaqtiken.

Uning bildürüshiche, xitayning éghir siyasiy bésimidin qutulush we tirikchilik ghémini hel qilishning helekchilikide tépirlawatqan Uyghurlar üchün bashqa tallash yoq bolup, amalsizliq ichide xitay hökümitining bu chektin ashqan milliy xorluqlirigha süküt qilishqa mejbur bolmaqtiken.