Uyghurlar bilen xitaylar otturisida tunji qétim xelq'ara munazire yighini ötküzüldi

22-Aprél küni “Uyghurlar bilen xitaylarning xelq'ara munazire yighini” ötküzüldi.

Tor arqiliq ötküzülgen we üch sa'et dawamlashqan yighin'gha dunya Uyghur qurultiyining mu'awin re'isi doktor erkin ekrem bilen xelq'ara qelemkeshler jem'iyiti tinchliq komitétining mu'awin re'isi lyaw tyenchi xanim riyasetchilik qildi. Doktor erkin ekrem ependi Uyghur tilida qisqiche échilish nutuqi sözligendin kéyin, yighin riyasetchisi lyaw tyenchi xanim échilish sözi sözlep mundaq dédi: “Biz bügün chaqirghan ‛Uyghurlar bilen xitaylarning xelq'ara munazire yighini‚ mingjing téléwiziyesi arqiliq neq meydandin tarqitiliwatidu. Bizni qollighan téléwiziyege köp rehmet éytimiz. Bügünki bu yighin'gha dunyaning her qaysiy jayliridin köp sandiki qimmetlik siyasiyonlar, mutexessisler ishtirak qilmaqta. Eng muhimi bu qétimqi yighinni dunya Uyghur qurultiyi uyushturghan bolghachqa köp sanda Uyghurlar söz qilmaqchi. Mesilen, d u q re'isi dolqun eysa, mu'awin re'isi doktor erkin ekrem qatarliq rehberler söz qilmaqchi. Xitaylardinmu muhim mutexessisler, zhurnalistlar we kishilik hoquq pa'aliyetchiliri, teywenlik parlamént ezalirimu nutuq sözlimekchi. Eng muhimi en'giliyelik parlamént ezasi nusret gheni xanimmu sözlimekchi. Démek, bu qétimqi yighin dunyaning her qaysiy döletliridiki nurghun muhim shexislerning qollap quwetlishige érishti.”

Yighin riyasetchisi lyaw tyenchi xanim échilish sözide xitayning Uyghurlargha irqiy qirghinchiliq qiliwatqanliqini bayan qilip mundaq dédi: “2020-Yili élan qilin'ghan kishilik hoquq doklatida xitay kommunist partiyesining sherqiy türkistanda kishilik hoquqni éghir derijide depsende qiliwatqanliqi körsitilgen. Lékin kommunist partiyesining bashqa milletlerge bundaq siyaset élip bérishi yéngi bir ish emes. Xitay kompartiyesi öz millitidin bolghan xongkongluqlarghimu mushundaq basturush siyasiti élip bériwatidu. Xitay kompartiyesi teywen üchünmu büyük bir xewp peyda qilmaqta. 21-Esirde xitayning bundaq siyaset élip bérishi dunya tinchliqi üchünmu xewp peyda qilmaqta. Amérika, kanada, gollandiye we en'giliye buni irqiy qirghinchiliq dep békitti. Méningche, bu toghra atalghu.”

Arqidin d u q ning re'isi dolqun eysa ependi, en'giliye parlamént ezasi nusret gheni xanim, amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétining komissari nuriy türkel ependi, teywenning gérmaniyede turushluq bash wakaletchisi shyé jiwéy ependi qatarliqlar söz qildi. Teywen parlamént ezasi lin chuyin xanim hazir Uyghur xelqining xitay kommunistlirining irqiy qirghinchiliqigha uchrawatqanliqini, teywenliklermu xitayning ziyankeshlikige uchrighan bir xelq bolush süpiti bilen Uyghurlarni qollaydighanliqini, Uyghurlarni qollash üchün 23-aprél küni teywen parlaméntida “Uyghur dostluq guruppisi” ni qurghanliqini tekitlidi. Teywen parlamént ezasi ley shyangling xanim nutuqida xitay kommunistlirining teywen üchünmu eng zor xewp ikenlikini, shunga Uyghur, tibet, xongkong we teywenlikler erkinlik, demokratiye üchün ortaq küresh qilishi kéreklikini tekitlidi. Arqidin awustralye, yaponiye we bezi yawropa döletliridin bezi siyasiyonlar hemde démokratiyeni yaqlaydighan xitaylar söz qilip, xitay xewpini we uning Uyghurlargha élip bériwatqan zulumni anglatti.

“Uyghurlar bilen xitaylarning xelq'ara munazire yighini” da 1989-yili tiyen'enmén oqughuchilar herikitining lidérliridin bolghan örkesh dölet bilen wang den, gérmaniyediki tehdit astidiki xelqlerni qoghdash teshkilatining mes'uli jasna ka'usewik xanim, Uyghur herikiti teshkilatining re'isi rushen abbas xanimlarmu söz qildi.

Yighin axirlashqandin kéyin ziyaritimizni qobul qilghan d u q re'isi dolqun eysa ependi Uyghur mesilisi xelq'aralashqan bir peytte bundaq bir yighinni chaqirishtiki meqsetlirini bayan qilip ötti.

D u q ning mu'awin re'isi doktor erkin ekrem ependi chet eldiki xitaylar bilen Uyghur wekilliri otturisida ötküzülgen bu yighinni qisqiche 3 maddida xulaslap ötti.

Doktor erkin ekrem Uyghurlar bilen xitay otturisidiki mesililerni bir yighin bilenla hel qilghili bolmaydighanliqini, bundaq yighinlarning bundin kéyinmu chaqirilishi kéreklikini bayan qildi.

D u q re'isi dolqun eysa ependi d u q uyushturghan “Uyghurlar bilen xitaylarning xelq'ara munazire yighini” ning yaxshi bir bashlan'ghuch bolghanliqini bayan qildi.

Igilinishiche, bu yighin muhajirettiki Uyghurlar bilen xitaylar otturisida ötküzülgen tunji qétimliq yighin iken.