Naxsha heweskari sübhi mewlan “Seltenetlik yüz yil” filimini körgenliki üchün tutup kétilgen

Naxsha heweskari sübhi mewlan melum bir toy merikiside naxsha éytiwatqan körünüsh. 2017-Yilining bashliri.

Weziyettin xewerdar kishilerdin birining radiyomizgha inkas qilishiche, ghulja shehiridiki naxsha heweskarliridin sübhi mewlanning öyidin “Seltenetlik yüz yil” namliq türkiye filimining plastinkisi tépilghanliqi üchün tutqun qilin'ghan؛ emma aridin 8 ay ötkinige qarimay saqchilar uning aqiwiti heqqide a'ile tawabi'atigha héchqandaq uchur bermigen. Muxbirimizning éniqlashliri dawamida, sübhi mewlanning tutqunda ikenliki delillinish bilen birlikte, shu mezgilde mezkur filimni saqlighuchi yaki körgüchilerdin50-60che kishining tutqun qilin'ghanliqi ashkarilandi.

Ottura asiyada tijaret qiliwatqan ghulja weziyitidin xewerdar kishilerdin birining radiyomizgha inkas qilishiche, bu yil 3-ayning bashlirida ghulja sheher ichi saqchi xadimliri, sheherning su derwaza mehelliside olturushluq sübhi mewlanning öyige tün kéchide basturup kirip axturush élip barghan؛ öydiki nerse kérekler arisida “Seltenetlik yüz yil” namliq türkiye filimining plastinkisi tépilghandin kéyin sübhi mewlanni anisi arzugül bilen birlikte qollirigha koyza(taqaq) salghiniche tutup eketken؛ sübhining singlisi ürümchide sodiliq qiliwatqan yéridin ghuljagha tutup kélin'gen. Bayan qilinishiche, sübhi mewlanning anisi bilen singlisi tutulup 15 kündin kéyin qoyup bérilgen. Emma sübhi mewlan heqqide resmiy bir uchur bolmighan. Peqet aridin 6 ay ötkende saqchilar sübhi mewlanning a'ilisidin uning kiyim-kécheklirini élip ketken. Buningdin mezkur a'ile sübhining késilgenlik we türmige yötkelgenlik éhtimalliqini perez qilghan؛ emma késilgen yili we jaza mudditini ötewatqan orni heqqide melumatqa érishelmigen. Sübhining anisi we singlisi tutqundiki mezgilide qattiq qurutuwétilgenliki üchün sübhining aqiwiti heqqide ehwal sürüshte qilishqimu jür'et qilalmighan.

Biz bu uchurning toghra-xataliqini aydinglashturush üchün ghulja shehiridiki alaqidar saqchi organlirigha téléfon qilduq. Melum bolushiche, dadisi kichik waqtida tügep ketken sübhi mewlan anisi we singlisi bilen birlikte ghulja sheher yashlar yolidiki “Beylin soda sariyi” da bir girim buyumliri dukinini mangghuzuwatqan bolup, biz uning ehwalini éniqlash üchün “Beylin soda sariyi “Tewelikidiki saqchixanighimu téléfon qilduq. Xadimlardin biri sübhi mewlanning tutqunda ikenlikini delillidi. Emma u déloning tepsilati heqqide téléfonda melumat bérelmeydighanliqini eskertti.

Melum bolushiche, sübhi mewlan bir naxsha heweskari bolup, süpiti bilen mezkur filimni shuningdin birqanche kün awwal dostliri bilen birlikte körgen. Filimni körgüchilerdin biri bashqa bir ish bilen tutulup soraq qilin'ghanda, sübhining öyide “Seltenetlik yüz yil” ni körgenlikini iqrar qilghan؛ netijide, mezkur öyde axturush élip bérilghan.

Téléfonimizni qobul qilghan saqchi xadimliri sübhi mewlanning tutulush sewebi heqqidiki so'allirimizgha jawab bermidi. Emma ilgiriki éniqlashlirimizda lagér tutqunliri arisida türkiyeni ziyaret qilghan, türkiyede balisini oqutqan we türkiye filimini körgenliki üchün tutulghanlar köp qétimlap uchrighanidi. Ghulja sheher ichidiki yene bir saqchi xadimi, so'allirimizgha jawaben, “Seltenetlik yüz yil” filimini körgenlerning tutqun qilin'ghanliqini ret qilmidi, eksiche, sübhi mewlan tutqun qilin'ghan 3-ay mezgilide, mezkur filimni körgen we yaki öyidin shu filim tépilghan 50-60 kishining tutqun qilin'ghanliqi ashkarilidi.

Nöwette türkiyede yashawatqan, ilgiri qarimaydiki “Maybulaq” zhurnilida muherrir bolup xizmet qilghan abduréshit niyaz ependi, nöwettiki weziyetke nisbeten éytqanda, xitayning “Seltenetlik yüz yil “Filimini körgüchilerni tutqun qilishining ejeblinerlik bir ish emeslikini eskertti. Uning déyishiche, xitay Uyghurlargha qarita ashkara irqiy qirghinchiliq élip bériwatqan yéqinqi 4 yil ichide Uyghurlarda diniy, siyasiy we tarixiy angni suslashturush yaki yoqitishni asasi nishan qilghan. “Seltenetlik yüz yil” filimi Uyghurlardimu tarixiy angni küchlendürüshi, milliy kimlikidin, jümlidin tarixidin iptixarlinish tuyghusini shekillendürüshi we bu ehwal Uyghurlarni xitay zorlap téngiwatqan” jungxu'a a'ilisi “Kimlikidin téximu uzaqlashturushi mumkin bolghanliqi üchün xitay da'iriliri Uyghurlarning “Seltenetlik yüz yil” filimini körüshidin bi'aram bolghan we uni saqlighan sübhi mewlan qatarliq kishilerni tutqun qilghan.

Yuqirida ghuljada sübhi qatarliq 50-60 che kishining “Seltenetlik yüz yil” namliq türkiye filimini körgenliki we saqlighanliqi üchün tutqun qilin'ghanliqi heqqide anglitish berduq.