Кәнт аманлиқ мудири: мәсчитимиздә 24 саәт нөвәтчи кадир бар, әмма намаз оқуйдиғанлар йоқ

Ашкарилинишичә, уйғур елида йеқинқи икки йилдин буян мәсчитләр қайтидин ечиветилгән болсиму, әмма өзгиришчан сиясәттин чөчүп кәткән аһалиләр мәсчиткә кәлмигән. Мәлум болушичә, мәсчитләр көргәзмилик үчүн, йәни хәлқаралиқ тәкшүргүчиләр үчүн ечилғачқа, мәсчиттә кадирлар 24 саәт нөвәттә туруп, мәсчитләрни очуқ тутқан. Тәкшүргүчиләр кәлгән чағларда, кадирлар аһалиләргә 120 йүәндин һәқ берип мәсчиткә адәм топлиған.

Вәзийәттин хәвәрдар кишиләрниң инкас қилишичә, даириләр 2016-йилниң ахиридин башлап тақивәткән мәсчитләрни 2019-йилниң ахири вә 2020-йилниң бешидин етибарән ечишқа башлиған. Һалбуки, хәлқара җамаәт пикриниң бесими билән йүз бәргәнлики илгири сүрүливатқан бу юмшаш, та һазирғичә аһалиләрниң ишәнчисигә еришәлмигән. Қолимиздики инкаста қәйт қилинишичә, ғулҗада мәсчитләр қайта ечиветилгили икки йил болған болсиму, әмма алдинқи 3 йилдики тутулуш вә кесилишләрдин чөчүп кәткән аһалиләр мәсчиткә йеқин йолимиған. Даириләр районға хәлқарадин тәкшүргүчиләр кәлгинидә, аһалиләргә күндилик иш һәққи берип мәсчиткә топлиған.

Бу инкас һәққидә елип барған телефон зиярәтлиримиз давамида, ғулҗа наһийәсидики бир кәнт аманлиқ мудири өз тәвәликидә тақиветилгән икки мәсчитниң икки йил аввал қайтидин ечилғанлиқи, әмма бу икки мәсчитниң һеч биридә намаз оқуғили кәлгәнләрниң йоқ икәнликини ашкарилиди. Униң дейишичә, мәсул кадирлар вә бәзи диний вәзипидарлар, аһалиләргә мәсчитләрниң қайтидин ечилғанлиқини мәхсус уқтурған, әмма бу уқтурушниң қанчилик вә қачанғичә күчкә игә икәнлики шуларниң өзигиму ениқ болмиғачқа, улар аһалиләрни мәсчиткә дәвәт қилиштиму бәк қәтий тәләппузда болмиған.

Алдинқи йили қәшқәр тоққузаққа қарита елип барған бир телефон зияритимиз давамидиму, бир кәнт сақчиси тәвәликтә диний чәклимиләр бираз юмшиған болсиму, кишиләрниң ибадәт қилишқа, җүмлидин роза тутушқа җасарәт қилалмайватқанлиқини ашкарилиған иди.

Хитай ташқий ишлар министирлики 2019‏-йили өткүзгән бир ахбарат елан қилиш йиғинида, 2018-йили бир йил ичидә 50 дөләттин кәлгән 1000 дин артуқ дипломат вә ахбаратчиларни уйғур районида тәкшүрүш елип беришқа тәшкиллигәнликини елан қилған иди. Хитайниң бултур вә бу йилқи хәвәрлиридиму районға чәт әллик тәкшүргүчиләрниң келип туруватқанлиқи һәққидә хәвәрләр бәрмәктә. Бу хәвәрләрдә йәнә тәкшүргүчиләрниң диний паалийәт сорунлирини зиярәт қилғанлиқи вә бу срунлардики диний кәйпияттин мәмнун болмиғанлиқи баян қилинмақта.

Биз мәзкур аманлиқ мудиридин йәрлик даириләрниң чәт әллик тәкшүргүчиләргә мәсчитни қандақ көрситиватқанлиқи һәққидиму мәлумат соридуқ. Мәзкур хадим, мәзкур кәнттики мәсчиттә кадирларниң изчил нөвәттә туруш арқилиқ, мәсчитни 24 саәт очуқ тутуватқанлиқи вә тәкшүгүчиләр уштумтут келип қалған әһвал астида, кадирларниң кәнттики партийә әзалири вә “4 пешқәдәм” дәп аталған чоңларни йиғип, сүний бир мәсчит җамаити шәкилләндүргәнликини тилған алди. Униң йәнә баян қилишчә, әгәр тәкшүргүчиләрниң келидиғанлиқи алдин мәлум болған әһвал астида мәсчиттики нөвәтчи кадирлар, аһалиләргә иш һәққи бериш йоли билән мәсчиткә намаз оқуш үчүн адәм топлиған. Униң дейишичә, бундақ күнлири мәсчиткә намаз оқуғули кәлгән кишиләргә 120 йүәндин иш һәққи берилгән.

Өткән йилқи ениқлашлиримиз давамида, тоққузақтики мәзкур кәнт сақчиси, хәлқарадин тәкшүргүчиләр кәлгәндә, мәсилиниң қандақ һәл қилиниватқанлиқидин хәвири йоқлуқини ейтқан. Әмма у 2017-йилидин илгири районда аталмиш “диний әсәбийлик” ниң һәқиқәтән әвҗ елип кәткәнликини баян қилиш вә бу арқилиқ хитайниң илгирики қаттиқ диний чәклимилирини ақлаш давамида, хитайниң арилиқтики 3 йиллиқ диний бастуруш вә униңдин кейин хәлқара җамаәт пикриниң бесими билән қайта юмшаш сияситини йол қойғанлиқи, әмма бу сиясәтниң районда диний паалийәтләрниң әслидики һалитигә келишигә вәсилә болалмиғанлиқини паш қилған иди.

Ғулҗадики йоқуриқи аманлиқ мудириниң баянлиридин мәлум болушичә, ғулҗада мәсчитләр қайта ечилғили икки йил болған болсиму, әмма мәсчитләр диний паалийәт соруни һалитигә келәлмигән. Мәсчитләр йәнила хитай даирилириниң өзини ақлаш вә түрлүк вәзипә иҗра қилиш суписиға айлинип қалған.