Shi jinpingning jyangsudiki nutuqi xitayning dunyagha xoja bolush qara niyitidin bésharet bergen

J k p merkiziy komitétining sékrétari, dölet re'isi, merkiziy herbiy komitétning re'isi shi jinping jyangsuning suju sana'et baghchisini tekshürgen waqittiki körünüsh, 2023-yili 5-iyul, suju

Shi jinpingning aldinqi hepte jyangsu ziyaritide qilghan sözide, “Xitayni qudret tapquzush, pen-téxnikini rawajlandurup, xitayning en'eniwi medeniyitige warisliq qilish” ni tekitlishi؛ xitay milletchiliki we xitayche dölet bashqurush modélini dunyagha kéngeytishni teshebbus qilishi, xitay weziyiti analizchilirining diqqitini qozghidi.

Xitay taratquliridin melum bolushiche, xitay kompartiyesining bash sékrétari shi jinping 7-ayning 5-künidin 7-künigiche jyangsu ölkiside ziyarette bolghan. U, 7-iyul küni jyangsu ölkilik hökümetning xizmet doklatini anglighandin kéyin, uzun bir nutuq sözligen. U nutuqida “Jungxu'ani güllendürüsh” namidiki xitay milletchilikini urghutup, pen-téxnikida yéngi bösüsh yaritish؛ xitay medeniyitining ésil en'enilirige warisliq qilip, uni bügünki xitayning hem dunyaning ortaq qimmet qarishigha aylandurush؛ xitayda dölet we jem'iyetni idare qilishning reqemleshken örnikini yaritip, uni dunyagha kéngeytish dégendek nuqtilar boyiche xitayning siyasiy istratégiyelik nishanini sherhligen.

Shi jinpingning sözlirige inkas qayturghan chet ellerdiki közetküchiler, uning jyangsuda qilghan sözlirining xitay xelqide esheddiy milletchilikni urghutup, xitayning dunyagha xoja bolush siyasiy qara niyitidin bésharet bergenlikini körsetti.

Analizchilarning qarishiche, shi jinping textke chiqqandin buyan atalmish “Jungxu'a milliti ortaq gewdisi éngi” dégendek xitay milletchilikini üzlüksiz tekitlep kelmektiken. Shi jinping jyangsuda qilghan sözliride, “Jungxu'a millitini küchlendürüsh” , “Xitay medeniyitining ésil en'enilirige warisliq qilip, zamaniwilashqan xitay medeniyitini dunyagha namayan qilish” dégenlerni tekitligen. Nöwette xitayning iqtisadiy küchi ajizlishiwatqan bir mezgilde, xitay hökümitining xitay xelqide esheddiy xitay milletchilikini urghutush arqiliq, dölet ichide öz hökümranliqini saqlap qélish, tashqiy dunyagha nisbeten xitayning mustebit hökümranliq modélini dunyagha kéngeytish niyitini körsitidiken.

Amérikadiki “Puqralar küchi teshkilati” ning bashliqi yang jyenlining bildürüshiche, “Xitay milletchiliki” xitay kompartiye hakimiyitining qorali bolup, ichkiy jehette xitay puqralirida “Esheddiy xitay milletchilikini kücheytish, xitaygha oxshimaydighan Uyghur, tibet qatarliq milletlerni mejburiy assimilyatsiye qilip yoqitish؛ tashqiy jehette amérika bashchiliqidiki gherb démokratik döletlirining démokratik sistémisigha qarshi halda xitayning mustebit hökümranliq modélini dunyagha kéngeytish” ni meqset qilghan iken.

Yang jiyenli mundaq dédi: “Xitay kompartiye hökümiti yéqinqi 30-40 yil dawamida ikki xil usulgha tayinip, özining qanuniy hökümranliq ornini saqlap keldi. Uning biri, iqtisadni tézlikte tereqqiy qildurush arqiliq özining hökümranliq ünümini ispatlimaqchi boldi. Yene biri, xitay milletchilikini qozghap keldi. Halbuki, atalmish milletchilik emeliyette xitay xelqining milletchilikini urghutushni nishan qilghan. Chünki xitayda xitay milliti zor köpchilikni igileydu, yene kélip xitay hakimiyitini xitaylar idare qilidu. Shunga ular özlirini jungxu'a ejdadlirining warisliri yaki xitay millitining medeniyet en'enilirige warisliq qilghuchilar, dep teshwiq qilidu. Shunga ular yene atalmish ‛jungxu'a medeniyitini güllendürüsh‚ dégen sho'arlar arqiliq, öz hökümranliqini qanuniy asasqa ige qilishqa we xitay xelqning himayisige érishishke urunup kelmekte.”

Yang jyenli ependi yene shi jinping hakimiyitining nöwette qaytidin xitay milletchilikini kötürüp chiqishigha seweb bolghan amillar heqqide mundaq dédi: “Hazirqi shara'itta xitay iqtisadi ilgiriki yillardikidek téz tereqqiy qilalmidi. Xitay iqtisadiy jehette nurghun mesililerge duch keldi. Shunga shi jinpingning iqtisadni tereqqiy qildurush arqiliq, özining qanuniy ornini saqlap qélishimu bir mesilige aylandi. Mushundaq shara'itta, u üzlüksiz halda milletchilik teshwiqatini kücheytishke mejbur bolmaqta.”

Yang jiyenli ependi, nöwette xitayda dawam qiliwatqan xitay milletchilikining dölet ichi we xelq'arada peyda qiliwatqan xewpliri heqqide toxtilip ötti.

U mundaq dédi: “Dölet sirtigha nisbeten élip éytqanda, atalmish xitay milletchiliki amérika bashchiliqidiki gherb döletliri démokratiyesige qarshi turush, dunyagha öz tesir küchini körsitishni meqset qilghan. Dölet ichide bolsa xitay showinizmi, yeni esheddiy xitay milletchiliki arqiliq, bashqa milletlerge zerbe bérishni nishan qilghan.”

Yang jiyenli sözini dawam qilip mundaq dédi: “Bu uning Uyghurlar, tibetler we bashqa milletlerge yürgüzüwatqan mejburiy assimilyatsiye siyasitide éniq ipadilen'gen. Shi jinpingning jyangsuda qilghan sözliride del xitay milletchilikini urghutush meqset qilin'ghan. U sözide xitay milletchilikini ashkara terghib qilghan. Yeni u xitayda zor köp qisimni teshkil qilidighan xitay millitini xitay hökümiti bilen bir septe turushqa chaqirghan. U bu arqiliq özining hökümranliqini mustehkemlimekchi boluwatidu. Halbuki, uning nöwette xitaydiki bashqa milletlerge yürgüzüwatqan siyasiti del milliy qirghinchiliq we medeniyet qirghinchiliqidur. Az dégendimu u medeniyet, diniy étiqad we turmush alahidiliki jehettin bashqa milletlerning milliy xasliqini yoqitishqa urunuwatidu. Mana bular xitay milletchiliki keltürüp chiqarghan mejburiy assimilyatsiye siyasitining del özidur.”

Amérikadiki Uyghur analizchilardin dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye komitétining mu'awin re'isi ilshat hesen ependimu ziyaritimizni qobul qilip, shi jinping bashchiliqidiki xitay kompartiyesi terghib qiliwatqan xitay milletchilikining meqsiti we uning aqiwiti heqqide öz qarashlirini otturigha qoydi.

Uning bildürüshiche, shi jinping nöwette xitay xelqide esheddiy xitay milletchilikini qozghash arqiliq, xitay hökümitining dunyagha xoja bolush siyasiy qara niyitini emelge ashurushqa urunuwatqan bolup, xitayning bu xil qara niyiti dunyagha tehdit bolmaqta iken.

Ilshat hesen ependining tekitlishiche, shi jinping terghib qiliwatqan xitay milletchilikining eng éghir ziyankeshlikige uchrighuchilar Uyghur, tibet, mongghul qatarliq xitay bolmighan xelqler bolup, xitayning yillardin buyan sherqiy türkistanda dawam qiliwatqan irqiy qirghinchiliq siyasiti buning eng roshen ispati iken.